Frá öðrum heimsálfum

 S. Africa’s Ramaphosa: NATO to blame for Russia’s war in Ukraine

Ramaphosa had previously said he had been approached to mediate in the Russia-Ukraine crisis.

South Africa's President Cyril Ramaphosa delivers the State of the Nation Address to a joint sitting of the National Assembly and the National Council of Provinces in Cape Town, South Africa, February 10, 2022 [File: Nic Bothma/Reuters]

Published On 18 Mar 202218 Mar 2022

 

South African President Cyril Ramaphosa has blamed NATO for the war in Ukraine and said he would resist calls to condemn Russia, in comments that cast doubt over whether he would be accepted by Ukraine or the West as a mediator.

Ramaphosa, who was speaking on Thursday in parliament, said: “The war could have been avoided if NATO had heeded the warnings from amongst its own leaders and officials over the years that its eastward expansion would lead to greater, not less, instability in the region.”

But he added that South Africa “cannot condone the use of force and violation of international law” – an apparent reference to Russia’s February 24 invasion of Ukraine.

President Vladimir Putin has characterised Russia’s actions as a “special operation” to disarm and “denazify” Ukraine and counter what he calls NATO aggression.

 

Kyiv and its Western allies believe Russia launched the unprovoked war to subjugate a neighbour Putin calls an artificial state.

Ramaphosa also revealed that Putin had assured him personally that negotiations were making progress. The South African leader said he had not yet talked with Ukraine’s President Volodymyr Zelenskyy, but that he wanted to.

On Friday, Ramaphosa said South Africa had been asked to mediate in the Russia-Ukraine conflict. He did not say who had asked him to intervene.

“There are those who are insisting that we should take a very adversarial stance against Russia,” Ramaphosa added. “The approach we are going to take [instead] is … insisting that there should be dialogue.”

 .

Sign up for Al JazeeraWeekly Newsletter

The latest news from around the world.Timely. Accurate. Fair.

Ég vil fá að lifa

 “Við vorum í skólanum en svo var kallað á okkur í herinn”.

Viðtal við tvo úkraínska unglingspilta á erlendri sjónvarpsstöð snerti mig mjög.

Þeir voru þar komnir í alherklæðnað með hjálm á höfði og hriðskotabyssu um öxl.

"Hvað hafið þið fengið mikla æfingu". "Í þrjá daga". svöruðu þeir. "Við áttum ekkert val".

Þessir ungu skólapiltar voru komnir út á vígvöllinn 18 ára. "Og hvernig líður ykkur"?. "Ekki vel, mjög illa"

"Ég vil ekki deyja fyrir þetta stríð, ég vil lifa".

Viðtalið við þessa ungu menn var svo þrungið sorg.

Þrífarar sem ógna heimsfriðnum

Næsta mynd sem birtist á skjánum var samsett af þeim þrem: Joe Biden Bandaríkjaforseta, Jens Stoltenberg framkvæmdastjóra Nató og Vladimir Pútin forseta Sovétríkjanna.

Þeir voru ekki sjálfir að fara í vígvöllinn, nei en voru að siga ungu mönnunum á vígvöllinn  sem sögðust bara vilja fá að lifa.

Maður fyllist kuldahrolli og harmi að horfa á þessa þremenninga, "fulltrúa ófriðarins" og vopnaframleiðenda" sem stóðu þarna hnarrreistir og sjálfumglaðir. Mennirnir sem öðrum fremur bera ábyrgð á harmleiknum í Úkrainu og bjóða meiri vopn.

Allir þrír þóttust vera að vinna í þágu mannréttinda, vernda rétt og líf fólks.

 "Hvað ætlar þú að gera þegar þú mætir rússneskum hermanni" spurði fréttamaðurinn unga manninn, ný kominn með byssu um öxl. “Ég veit það ekki, en ég vil ekki deyja, mig langar til þess að lifa". 

Það er afar sorglegt að Ísland skuli nú styðja með beinum hætti herflutninga til manndrápa á vígasvæðum stórveldanna í stað þess að beita afli sínu til friðar og sátta án vopna.

Syngjum saman, leikum saman, ræktum friðinn þóttt stundum sé það mjög erfitt.

Ég á bágt með að skilja hversvegna fötluðu íþróttafólki var bannað  í nafni mannúðar að taka þátt í vetrarólympuleikum í Kína.

Ég vona að Ísland hafi ekki verið með í þeirri miskunnarlausu ákvörðun. 

Þegar einmitt var þörf á því að rækta samkenndina, bræðralagið, kærleikann.

Palestína- Israel

Á sömu erlendu fréttasíðu stóð að Ísraelsmenn hefðu fellt tug Palestínu manna á Vesturbakkanum, þar af einn ungling. -Palestínumennirnir hefðu verið að mótmæla hernámi Ísraelsmanna 

Land og þjóð Palestínumanna er hernumið og svipt forræði sínu í trássi við öll alþjóðlög.

Ekki veit ég hvort Ísraelsmenn eiga þátttakendur á vetrarólympuleikum fatlaðra.

Ekki veit ég hvort Bandaríkin voru útilokuð frá Olympíuleikum meðan innrás þeirra í Afghanistan, Serbíu, Írak, Libýu eða Vietnam stóð yfir. Vona að svo hafi þó ekki verið þrátt fyrir allt

Að efla friðinn

Söngvakeppni evrópskra útvarpsstöðva stendur nú yfir.

Hvernig ætli að það þjóni friði og mannkærleik að útiloka þáttakendur einstakra þjóða frá þeirri keppni? Söngurinn sameinar

Vandséð er hvernig það eflir friðinn að útiloka einstakar þjóðir frá sameiginlegum iþrótta kappleikjum eða alþjóðlegum menningar viðburðum.  

Upptaka eigna Oligarka er mörgum meira áhyggjuefni en ræktun menningar og friðar í heiminum.

Bandaríkin og Vietnam- Afganistan- Írak ..

Ég man þegar loks var saminn friður í Vietnam stríðinu

Þá var lengi deilt um stærð og lögun borðsins sem setið var við. En endanlegur friður var ekki saminn fyrr en að stríðsaðilar ræddust við. Hervæðingin og innrás Bandaríkjanna  leiddi aðeins hörmungar yfir Vietnamisku þjóðina.

Hryllilegur harmleikur

Innrás herliðs Pútins og stríðið í Ukrainu er hryllilegur  harmleikur sem á að stöðva þegar í stað. Félagar hans, Biden og Stoltenberg eiga að rétta fram allar hendur til friðar í stað þess að bjóða meiri vopn, meiri vopn og hella olíu á eldinn. 

Að biðja fyrir friði

 Vélbyssur og eldflaugar munu aldrei stilla til varanlegs friðar í Ukraínu frekar en annarsstaðar í heiminum.

Heldur munu þær einungis úthella saklausu blóði og hörmungum, börnum og mæðrum á flótta .

"Ég vil fá að lifa" sagði ungi háskólaneminn.

¨( About 30 corpses are placed on the ground. Two soldiers in fatigues, one disembowelled, are stacked on top of each other. There appear to be civilians, too.

“They are so young, younger than my nephew,” says Vladimir.

At the back of the room, there is also a Russian soldier. 

“We keep them separated.” Aljezira)

 

 

 

 

Sammála Kára - Ákall um frið

„Hernaðarbandalög eru bandalög um hernað, ekki bandalög um frið. Við tryggjum ekki öryggi okkar og frið á Íslandi með því að hafa hérna erlendan her eða með því að vera í hernaðarbandalagi.“

„Nú er það verkefni okkar Íslendinga á næstunni að hlúa að Úkraínumönnum, taka við flóttafólki, senda matvæli, fatnað og annað sem gagnast þessum hræðilegu aðstæðum en síðan verðum við að draga af þessum dapurlegu atburðum einhvern lærdóm.

Það er alveg ljóst að friður í skjóli hernaðarbandalaga er bara vopnahlé sem ekki er hægt að reiða sig á,“ sagði Kári. 

Frá friðartónleikunum í kvöld þegar Kári flutti ræðu sína.VÍSIR/ARNAR

„Hernaðarbandalög eru bandalög um hernað, ekki bandalög um frið. Við tryggjum ekki öryggi okkar og frið á Íslandi með því að hafa hérna erlendan her eða með því að vera í hernaðarbandalagi.“ 

„Við eigum að tilbiðja friðinn“

Hann sagði salnum að tilbiðja friðinn. 

„Við eigum að tilbiðja friðinn, við eigum að skrifa um hann, við eigum að yrkja um hann, við eigum að syngja um hann. Við hlúum að öryggi okkar með því að láta heiminn vita að ekki verði svo um villst að við séum friðsöm þjóð sem tekur ekki þátt í hernaði, hvorki beint né óbeint.

                     Þjóð sem vill hvorki kannast við sverð né blóð........"

Sagði Kári Stefánsson m.a. í ávarpi sínu í Hallgrímskirkju í kvöld.

Íslendingar eiga ekki að bera spengjubelti á sér í samskiptum við aðrar þjóðir, Við eigum að vera boðberar friðar og sátta á alþjóðavettvangi. 

Meningar og friðarsamtökin MFÍK

Ég rakst af tilvikjun á þessa ágætu síðu á vefnum.

Hélt fyrst að þetta væri úr gömlu stefnuskrá Vinstri Grænna en sá svo titilinn hér að ofan.

Það má enginn svíkja sjálfan sig né sinn innri mann þótt  loftárásir og sprengjugnýr geti villt mönnum sýn.

Nú veit ég ekki hvort þessi ágætu samtök kvenna starfi enn.

En markmiðin og ályktanirnar þeirra lýsa að mínu viti beint íslenskri þjóðarsál og innsta vilja. Alla vega mínum

Markmið Menningar- og friðarsamtakanna MFÍK er að sameinast í baráttu fyrir:

• alheimsfriður og afvopnun 
• að fest verði í stjórnarskrá að Ísland sé herlaust og að þjóðin fari aldrei með ófriði gegn öðrum þjóðum 
• frelsi smáríkja gegn allri ágengni stórvelda
• að Ísland standi utan allra hernaðarbandalaga
• Hlutleysi Íslands í hernaðarátökum 
• að loft- og landhelgi Íslands verði lýst kjarnorkuvopnalaust svæði
• að hernaðarumsvif verði aldrei heimiluð innan loft- og landhelgi landsins
• að efla samskipti og samvinnu kvenna í þágu friðar, mannréttinda og menningar
• Barátta fyrir vernd og réttindum barna.

Loftárásir Nató á Libyíu, stríðið í Kosóvó, innrás Bandaríkjanna og hertaka Íraks, innrás Rússa og síðan Bandaríkjanna í Afganistan, Víetnamstríðið.

Og nú skelfileg innrás Pútins í Ukraínu.  

"Krefjumst annarra lausna í heimsmálum en stríðsreksturs með drápstólum vopnaframleiðenda. 
Ekki fleiri stríð – hvorki í Írak, Afganistan né Líbíu, Kosóvó" og getum nú bætt Ukraínu við.

Ekki fleiri glæpi í nafni mannréttinda".

Segir ályktun Menningar og friðarsamtakanna MFÍK frá 2011. Undir þessum merkjum eigum við Íslendingar að fylkja okkur. 

 

 

Kvótakerfið og kosningaloforðin 2009

 Bæði Vinstri græn og Samfylking höfðu lofað uppstokkun á fiskveiðistjórnunrkerfinu og lagt fram afdráttarlausa stefnu sína í þeim efnum. Það átti að vera eitt af fyrstu verkum í nýrri ríkisstjórn.

Nokkur munur var á áherslum; Samfylkingin hugsaði fyrst og fremst um allsherjar uppboð og auðlinda- eða veiðigjöld.

Þau vildu jú ganga í ESB og þar með færi auðlindin undir Brusselvaldið sem réði því hver veiddi.

Sömu skoðunar voru jú margir í VG,  sérstaklega þau sem harðast börðust fyrir inngöngu í Evrópusambandið.

"Hafið bláa"

Vinstri græn vildu stýra veiðunum til innlendra aðila og treysta fjölþætta útgerð og vinnslu í landinu og sem mestan virðisauka innanlands og í hinum dreifðu byggðum. Uppstokkun kerfisins væri númer eitt.

Hafði VG gefið út sérstakt rit " Hafið bláa" þar sem stefnan var útlistuð

Vinstri græn unnu stóran kosningasigur vorið 2009. Fengum m.a. 3 þingmenn kjörna í Norðvestur kjördæmi og munaði örfáum atkvæðum að VG yrði stærsti flokkurinn í kjördæminu.

Við lögðum þunga áherslu á sjávarútvegsmálin, breytingar á kerfinu til þess að tryggja og treysta rétt sjávarbyggðann í fiskveiðum og vinnslu.

Við ætluðum okkur stóra hluti í þeim efnum í nýrri ríkisstjórn.

 Loforð formannanna við L.Í.Ú.

 Ögmundur Jónasson rekur í bók sinni "Rauði þráðurinn" hve okkur kom á óvart þegar formenn ríkisstjórnarflokkanna, Vinstri grænna og Samfylkingar höfðu samið um við forystu L Í Ú að ekki yrði gerðar neinar grundvallar breytingar á fiskveiðikerfinu á næstu árum.

 Heldur skyldi skipuð " sáttanefnd allra hagsmunaaðila" og stýrt utan ráðuneytisins.

Væri það hluti af svokölluðum "stöðugleika samningi við atvinnulífið". Vissum við hvað það þýddi: Ekkert átti að gera.

Ég hafnaði þessu ákvæði í stöðugleikasamningum sem sjávarútvegsráðherra – taldi það algerlega ótækt og sama gerði Ögmundur Jónasson.

Það gekk líka þvert gegn einu af dýrustu loforðum ríkisstjórnarflokkanna fyrir kosningar sem var að breyta fiskveiðistjórnarkerfinu í samræmi við stefnu flokkanna. 

Ráðherraskipan vorið 2009

Ég man þessa stund eins og hafi gerst í gær. - Þingflokkarnir eru á Grandhóteli að ganga frá ráðherraskipan.

Jóhanna og Steingrímur kalla mig fram á gang: Jóhanna er nokkuð óðamála og segir að Kristján Möller neiti að hætta sem ráðherra og hún ráði ekki við málið.

 En talast hafði svo til að ég yrði samgöngu- og sveitarstjórnaráðherra enda hugnaðist mér það best.

 Eftir nokkuð orðaskak segist ég þá skuli taka sjávarútvegs og landbúnaðarráðuneytið.

Það skein nú engin sérstök gleði úr augunum, en með það förum við aftur inn á fundina.

 Sjávarútvegsmálin átti að salta

Stuttu síðar kallar Jóhanna okkur aftur út.

Jóhanna segir þá að það séu miklar efasemdir um mig sem sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra í sínum hópi.

Ekki aðeins út af ESB þar sem hún óttast afstöðu mína sem ráðherra heldur einnig út af áformum okkar um grundvallar breytingar á stjórn fiskveiða.

Jóhanna fer þá að tala um samkomulag sem þau Steingrímur hefðu gert við L.Í. Ú. um að gera engar grunn breytingar á fiskveiðistjórnunarkerfinu næstu árin.

Væri það hluti af “stöðugleikasamningi “ við samtök atvinnulífsins.

Segir hún að L.Í Ú. treysti mér ekki í þeim efnum, ég myndi keyra fram breytingar.

Stakk hún upp á að sjávarútvegurinn væri tekinn undan sjávarútvegsráðuneytinu og settur inn í forsætisráðuneytið.

Sagði ég að slíkt kæmi ekki til greina. Ég myndi beita mér eins og gæti til þess að ná fram breytingum á stjórn fiskveiða bæði til skemmri og lengri tíma eins og við hefðum lofað. 

Jóhanna bar sig mjög aumlega og sagði að L.Í.Ú. neitaði að skrifa upp á “stöðugleikasáttmálann” nema þetta væri tryggt. Sem mér fannst alveg fráleitt að ansa.

Út úr þessu kom svo “Guðbjartsnefndin” sem átti bara að vinna í 3 mánuði og var hátt á annað ár.

Og í framhaldi fleiri leikrit þar sem markmiðin virtust vera að tefja allar grundvallarbreytingar á kerfinu og halda ráðherra frá þeirri vinnu.

Nefndarstarfið " Guðbjartsnefndi" dróst og dróst og niðurstaðan varð sú eftir nærri tvö ár að málið stóð á upphafspúnkti eins og vitað var.

Enn heyrist mér ætlunin að fara að skipa nefnd til þess að drepa málum á dreif og enn er talað um “stöðugleikasáttmála”

 L Í Ú. og stórútgerðin “vildi” veiðigjöld en kerfið sjálft látið í friði

 Ég vissi svo sem að stórútgerðin myndi aldrei í alvöru setja sig upp á móti auðlindagjöldum og veiðigjöldum nema bara svona til málamynda:

“Þá verður alltaf þrasað á alþingi um upphæðir og prósentur veiðigjalda og tekist á um auðlindagjöld.”

Kvótakerfið og samþjöppunin í greininni verður látin í friði”.

Sú varð líka raunin.

Stórútgerðarmennirinr höfðu þar rétt fyrir sér.

Eftirmenn mínir á ráðherrastóli hugsuðu fyrst og fremst um veiðigjöld, en létu kvótakerfið sjálft og samþjöppunina óáreitta.

Gamla L.Í. Ú. forystan glotti, hún hafði náð sínu fram

 

 

 

Nú er kaos í Cóvíð

Allt skipulag virðist nú hafa riðlast í vörnum gegn Cóvið.

Fólk fer í sýnatöku en getur ekki vænst svars fyrr en eftir tvo til þrjá daga.  Vill til að sóttkvíin er aðeins 5 dagar núna.

Vitað er þó að Íslensk erfðagreining getur náð halanum upp á einum sólarhring.  Hvers vegna er hún Í.E, ekki beðin um aðstoð

Fólk bíður og bíður. Vill ekki fara í vinnu hálfsjúkt eða smitandi. Né heldur til  gamals eða veikburða fólks og geta smitað

Landspítalinn hrópar á hjálp en fær engin svör.

Rætt er um að senda veikt fólk eða smitað í vinnu og jafnvel innan um sjúklinga og gamalt fólk

Sóttvarnalæknir ætlar að skoða málin í næstu viku. Heilbrigðisráðherra virðist týndur. 

Covið deildin lögð niður  og vísað á Heilsugæsluna.

Hver veit símatíma há Heilsugæslunni um nætur og helgar?

Það má vel vera að  90% þjóðarinnar þurfi núna að veikjast og sem allra fyrst. Engin tilhlökkun,

En grunnatriði heilbrigðisþjónustu verða þó að vera í lagi og stjórnvöld verða að gefa svör. 

 Það er óásættanlegt að fólk þurfi að bíða sólarhringum saman eftir niðurstöðu úr sýnatöku þegar vitað er að þekking og afl er til staðar að gera það  samdægurs. 

Forstjóri Landspitalans hrópar á hjálp. 

Þekki það af eigin raun.  Konan sem átti að fara í skurðaðgerð  með nokkuð langri svæfingu. Aðgerðinni  var frestað og frestað  frá því snemma í haust. Loks var hún mætt á skurðarborðið í vikunni. En þá var aftur hugsað um að fresta vegna veikinda bæði hjá starfsfólki og sjúklingum.

Hún var send heim um leið og hún vaknaði af skurðarborðinu og ekki sett inn á neina stofu m.a. af ótta við smit. Annars átti hún að vera yfir nótt

Og sem var hárrétt ákvörðun hjá lækninum og allt hefur gengið vel

Óþarfi að láta  allta enda í kaosi

Þjóðin er búin að takast á við þessa veiru í tvö ár og staðið af sér.  Það er því sárt að sjá þessa baráttu leysast upp í einu kaosi algjörri ringulreið.

Einu svör til forstjóra Landspítalans er axlaypting.

Fólk fer í sýnatöku vill vita hvað er að því. Sýnatakan einföld aðgerð:

" Þú færð niðurstöðu einhverntíma í næstu viku". 

 

ÆÆÆ

Um tveggja sólarhringa bið vegna sýnahalans

Verbúðin - Sjávarútvegsráðuneytið

„Nytjastofnar á Íslandsmiðum eru sameign íslensku þjóðarinnar. Markmið laga þessara er að stuðla að verndun og hagkvæmri nýtingu þeirra og tryggja með því trausta atvinnu og byggð í landinu. Úthlutun veiðiheimilda samkvæmt lögum þessum myndar ekki eignarrétt eða óafturkallanlegt forræði einstakra aðila yfir veiðiheimildum.“ 

Þannig hljóðar 1. grein fiskveiðistjórnunarlaganna. Eftir þessu skýra markmiði ber ráðherra sjávarútvegsmála að vinna.

Þessi lagagrein var einnig leiðarljós mitt sem ráðherra frá því um vorið 2009 til ársloka 2011.

Í ljósi umræðu síðustu daga og vikna finnst mér rétt að rekja með nokkrum orðum hvernig ég stóð að málum – og á hvaða forsendum ákvarðanir voru teknar á mínum tíma sem sjávarútvegsráðherra.

Þá er ekki úr vegi að greina frá samskiptum við forystu stórútgerðarinnar en framganga sumra þeirra hefur verið mjög í fréttum síðustu daga  

Semja um óbreytt fiskveiðistjórnunarkerfi

Bæði Vinstri græn og Samfylking höfðu lofað uppstokkun á fiskveiðistjórnunrkerfinu og á grunni þeirra stefnu vildi ég vinna.

Ögmundur Jónasson rekur í bók sinni "Rauði þráðurinn" hve okkur kom  á óvart þegar forystumenn ríkisstjórnarflokkanna, Vg og Samfylkingar  höfðu samið um við forystu  L Í Ú  að ekki yrði gerðar neinar grundvallar breytingar á fiskveiðikerfinu á næstu árum.

Heldur skyldi skipuð " sáttanefnd" allra hagsmunaaðila og stýrt utan ráðuneytisins. Vissum við hvað það þýddi: Ekkert gert. 

Ég hafði reyndar hafnað þessu ákvæði sem sjávarútvegsráðherra – taldi það algerlega ótækt og sama gerði Ögmundur Jónasson.

Það gekk líka þvert gegn einu af dýrustu loforðum ríkisstjórnarflokkanna fyrir kosningar að breyta fiskveiðistjórnarkerfinu í samræmi við loforð flokkanna.

  Eftir þessu varð þó að vinna. Nefndarstarfið dróst og dróst og niðurstaðan varð sú eftir meir en tvö ár að málið stóð á upphafspúnkti eins og vitað var.

Þrátt fyrir mjög bundnar hendur tókst mér sem ráðherra að knýja fram ýmsar mikilvægar breytingar, en var hótað málsókn nánast við hvert skref. 

Fjármálahrunið 2009

Það blés ekki byrlega í atvinnumálum landsmanna eftir fjármálahrunið 2009.

Neyðarlög höfðu verið sett til þess að endurskipuleggja fjármálakerfið og gjaldeyrishöft. Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn spáði 15-20% atvinnuleysi.

Við þessar aðstæður verð ég ráðherra grunnatvinnuvega þjóðarinnar, sjávarútvegs og landbúnaðar.

Þorskaflinn hafði farið minnkandi árin á undan en var nú á hægri uppleið.

Makríll var þá nýtekinn að ganga á Íslandsmið og veiddist fyrst sem meðafli með síld hjá uppsjávarflotanum djúpt austur af landinu en fór allur í bræðslu.

Mér bar sem ráðherra þessara atvinnugreina að leita allra leiða til að auka innlendan virðisauka fiskveiðiauðlindarinnar, búa í haginn fyrir ný störf og auka útflutningstekjur.

 

  Þeir "stóru" áttu fiskinn í sjónum 

Það var mjög sérstakt að koma inn í sjávarútvegsráðuneytið á þessum tíma. „Dugnaðarforkarnir“ sem stýrðu LÍÚ töldu sig ekki aðeins eiga fiskinn syndandi í sjónum, heldur tröppurnar í ráðuneytinu, stólana við fundarborðið, pappírinn á borðunum  eins og áður.

Og "kerfið" allt leit svo á, stjórnsýslan, bankar, lögfræðistofur .....

Fékk hinn nýi ráðherra sjávarútvegsmála óspart að heyra það.

Strandveiðilögin í júní 2009

Lögin um strandveiðar, aukin línuívilnun, takmörkun á flutningi aflaheimilda milli ára og braski með tegundatilfærslu, svo og aukin veiðiskylda, áttu líka þátt í að skapa aukna atvinnu og betri umgengni við auðlindina.

Síldveiðar minni báta og aukning byggðakvóta var eitt af því sem gert var til atvinnusköpunar og byggðastyrkingar.

Strandveiðarnar opnuðu leið fyrir nýja aðila inn í greinina þótt í smáum stíl væri og gjörbreyttu ásýnd og lífi minni sjávarbyggða vítt og breitt um landið yfir sumartímann.

Vildi ég gera hlut strandveiðiflotans sem mestan.

Strandveiðilögin voru samþykkt á Alþingi í júní 2009 gegn öllum atkvæðum Sjálfstæðismanna og andstöðu en samt hjásetu Framsóknarmanna. M.a. sitja nú þrír ráðherrar Sjálfstæðisflokksins í ríkisstjórn sem börðust hart gegn strandveiðunum á þessum tíma.

En saman höfðu þessir flokkar barist hart gegn setningu Strandveiðilaganna.

Stórútgerðirnar innan LÍÚ og talsmenn þeirra höfðu uppi stór orð gegn strandveiðunum og töluðu um þjófnað á fiski sem þær ættu. Samt lögðu þær ekki í að fara með strandveiðarnar fyrir dómstóla á því stigi.

Úthafsrækjan tekin úr kvóta 2010

Útgerðarmenn höfðu stundað að veðsetja veiðiheimildir í úthafsrækju án þess að veiða. Í stað þess söfnuðu þeir veiðiheimildum á einstaka báta sem sumir létu aldrei úr höfn. Síðan notuðu þeir veiðiheimildirnar í rækju til að skipta í aðrar fisktegundir.

Var langt frá því að veitt væri upp í leyfðan kvóta af rækju. Sumarið 2010 ákvað ég að taka rækjuna úr kvóta og gefa veiðar á henni frjálsar með sóknarstýringu.

Við það komu nýir aðilar inn sem veiddu rækjuna. Og ekki var hægt að veðsetja óveidda rækju

Útgerðarmenn kærðu þessa ráðstöfun en töpuðu málinu og var því vísað frá bæði í héraðsdómi og hæstarétti.

Máttu þeir að mínu mati þakka fyrir að vera ekki sjálfir kærðir vegna brota á fiskveiðistjórnunarlögum fyrir meðferð veiðiheimilda þvert á markmið fiskveiðistjórnunarlaganna.

 Skötuselslögin mars 2010

Skötuselurinn er flökkufiskur og kom fyrst upp að Suðurlandi og var kvótasettur þar áður en ég kom í ráðuneytið.

Síðan óx viðkoman, stofninn stækkaði mjög fyrir vestan og norðan land.

Skötuselurinn fyllti grásleppunetin og önnur veiðarfæri á grunnslóð við Breiðafjörð, Vestfirði og fyrir norðan land og yfirtók miðin í nánast öllum veiðarfærum. Ráðherrann á undan mér hafði kvótasett skötuselinn. 

Að óbreyttu fól það í sér að nokkrar útgerðir fyrir sunnan land „töldu“ sig eiga fleiri og fleiri tonn af óveiddum afla eftir því sem stofninn stækkaði og á allt öðrum miðum.

Og þegar skötuselurinn fyllti öll veiðarfæri á grunnslóð við Breiðafjörð, Vestfirði og fyrir norðan land var hann talinn fiskur í „eigu“ nokkurra útgerða fyrir sunnan land.

Við svo búið mátti ekki standa.

Ráðherra brást við með því að auka heildarmagn veiðiheimilda í skötusel og gaf auk þess litlu útgerðunum möguleika á að sækja tiltekið magn af veiðiheimildum í skötusel beint til ríkisins gegn ákveðnu gjaldi.

Þurftu þeir þá ekki að hlíta duttlungum eða afarkostum örfárra aðila við suðurströndina sem töldu sig eiga allan skötuselinn hvar sem hann synti við landið.

LÍÚ taldi þetta brot á lögum og svik við svokallaðan stöðugleikasamning sem þeir hefðu gert við forystumenn ríkisstjórnar Jóhönnu Sigurðardóttur við ríkisstjórnarmyndun 2009.

Var því haldið fram að ég hefði með bellibrögðum komið skötuselsmálinu í gegnum ríksstjórn í fjarveru Steingríms. Við Össur Skarphéðinsson glottum að því.

Það fór þó svo að útgerðarmenn sögðu sig frá stöðugleikasamningnum um tíma vegna þessara fáeinu tonna af skötusel og sigldu flotanum í land á útmánuðum 2010 í mótmælaskyni. Reyndar stóð sú hafnarlega aðeins yfir um stórhátíðardaga yfir páskana – en það er önnur saga.

Og eins og áður kærðu útgerðarmenn skötuselsmálið en töpuðu því bæði fyrir héraðsdómi og hæstarétti. Næsta ríkisstjórn afnám síðar skötuselsákvæðið að kröfu LÍÚ og félaga á þingi. 

Friðun innfjarða

Eitt rökstutt áhyggjuefni mitt sem ráðherra var að notkun ákveðinna veiðarfæra ylli skemmdum á mikilvægum uppeldisstöðvum fyrir fiskistofna. Af þeim sökum tók ég þá ákvörðun að loka ákveðnum svæðum í innfjörðum og við árósa fyrir dragnótarskarki. Naut ég dyggs stuðnings Guðjóns Arnars Kristjánssonar sem ég hafði ráðið í tiltekin störf í ráðuneytinu.

Útgerðarmenn sögðu að verið væri að taka af þeim veiðisvæði og kærðu þá ákvörðun. Þeir töpuðu því máli bæði fyrir héraðsdómi og hæstarétti.

Seinna komu svo til skjalanna ráðherrar sem bognuðu fyrir þessu valdi og afnámu reglugerðina um friðun innfjarða illu heilli.

Allur afli í land – reglugerð 2011-  aukin manneldisvinnsla

Annað sem mér – gömlum sveitamanni – brann fyrir brjósti var fullnýting aflans. Þegar ég varð ráðherra var staðan sú að nánast öllum afskurði og slógi var hent fyrir borð. Fiskafskurður var seldur úr landi óunninn, m.a. til Danmerkur í loðdýrafóður.

Erfitt var í fyrstu að fá útgerðirnar til þess að hirða fiskúrganginn og færa að landi.

Þeir töluðu um plássleysi í skipunum, dýrt væri að geyma hann og það myndi rýra kjör sjómanna. Svo ætti ráðherra ekki að vera að skipta sér af þessu.

Að lokum var sett reglugerð sem skyldaði fiskiskip til að koma með allan afla að landi. Var gefinn viss aðlögunartími fyrir skip sem með rökstuddum hætti gátu farið fram á slíkt. Var síðan sett verulegt fjármagn úr verkefnasjóði sjávarútvegsins til að koma á vinnslu úr slógi, lifur, hryggjum, hausum og öðrum afskurði í sjóvinnslunni. Jók það verðmæti og veitti fólki atvinnu.

Nú hafa orðið alger siðaskipti í sjávarútvegi hvað þetta varðar. Það sem áður var hent er jafnvel verðmætasti hluti aflans og engum siðuðum manni dettur lengur í hug að sulla slógi og fiskúrgangi í sjóinn. 

Gámaálag á óunninn fisk úr landi 2009

Talsverður hluti fiskaflans var fluttur óunninn úr landi og fékk aldrei að koma inn á innlenda fiskmarkaði, svokallaður „gámafiskur“.

Með heimild í lögum var sett sérstakt útflutningsálag á þennan fisk sem varð til þess að stærri hluti hans skilaði sér í íslenskar fiskvinnslur og skóp hér störf og virðisauka.

Þarna réðu þjóðarhagsmunir ferð:

Fleiri störf urðu til í fiskvinnslunni og aukið útflutningsverðmæti.

Vissulega voru sumar útgerðir ekki ánægðar með þessa afskiptasemi ráðherrans en aðrar, eins og fiskvinnslur án útgerða, stóðu þétt með mér. 

 Átökin um Makrílinn

Makríllinn er deilistofn sem syndir um ákveðin stór hafsvæði í leit að æti og til hrygningar. Hann var nýr stofn innan íslenskrar fiskveiðilögsögu og veiðar rétt hafnar þegar ég varð ráðherra 2009.

Viðvera makrílstofnsins fór þó mjög ört vaxandi í lögsögunni með stórum göngum inn á grunnmið hringinn í kringum landið.

Makríllinn hafði þá um skamman tíma verið veiddur í bræðslu og fyrst sem meðafli með síld á vegum örfárra stórra uppsjávarskipa.

Þessar ólympísku veiðar á makríl til bræðslu voru í sjálfu sér siðlausar og gátu aldrei gengið til lengdar.

Alls staðar erlendis er makríllinn verðmætur matfiskur.

Það varð líka að byggja þessar veiðar upp þannig að þær svöruðu kröfum um manneldisvinnslu og skiluðu sem mestum virðisauka í þjóðarbúið.

Árið 2010 þótti rétt að taka utan um skipulagningu og þróun þessara veiða, sem var reyndar ósamið um milli strandveiðiríkjanna eins og ennþá er.

Það varð síðan upphafið að mjög löngu og skrýtnu ferðalagi – sem hér frá greinir. 

ESB-umsóknin og makríllinn

Vinna við umsókn og inngöngu í ESB var á fullri ferð þessi ár og allir vissu um mína afstöðu í þeim málum. 

Við stóðum auk þess í harðvítugum deilum við ESB um rétt okkar til makrílveiðanna.

ESB afneitaði öllum rétti okkar í þeim efnum og lét afar dólgslega, hótaði ítrekað að stöðva aðildarviðræðurnar við ESB ef við hættum ekki makrílveiðunum.

Fætur forsætisráðherra og fleiri í ríkisstjórninni vildu bogna undan þeim hótunum ESB og gefa makrílinn eftir.

Það verður að segjast hér hreint út að hvorki þær útgerðir, sem síðar höfðuðu mál og kröfðust tuga milljarða í bætur vegna veiðiheimilda í makríl, né aðrir, hefðu fengið marga brönduna ef ESB-aðildarsinnar í ríkisstjórnarflokkunum hefðu fengið að ráða. Það er köld staðreynd.

ESB hélt því fram, alveg eins og stóru bræðsluútgerðirnar, að bandalagið ætti allan makríl sem synti meðfram Íslandsströndum. Hótanir ESB voru afar grófar og vöktu það mikinn ugg að fulltrúar LÍÚ komu á fund ráðherra og báðu hann að slaka á kröfunum í makríldeilunni ef það mætti friða ESB.

Þá hafði ESB hótað viðskiptastríði og löndunarbanni á íslenskan fisk sem það lét koma til framkvæmda á Færeyingum af sama tilefni. 

Vinnsluskylda á makríl og veiðiheimildum deilt á útgerðarflokka

Þegar ESB-löndin neituðu að hleypa okkur að samningaborði strandríkja í makríl áttum við ekki annarra kosta völ árið 2010 en ákveða einhliða það magn sem við töldum eðlilegt að Íslendingar veiddu úr stofninum, eða 130 þúsund tonn fyrir það ár.

Var það allnokkru meira en veitt hafði verið árið á undan. Jafngilti þetta tæpum 17% af uppgefinni heildarveiði á makríl. Þetta magn jókst síðan verulega næstu árin.

Hér var mikið í húfi:

Við urðum að mæta kröfunni um vinnslu á makríl til matar og hætta bræðsluveiðum.

Við urðum að ná þessum afla sem við höfðum gefið út til að halda þeim rétti gagnvart hinum strandríkjunum.

Og við urðum að gera eins mikil verðmæti úr aflanum og kostur var og skapa atvinnu og virðisauka í landinu.

Það varð því að snúa blaðinu alveg við í makrílveiðunum.

Stöðva varð veiðar á makríl eingöngu til bræðslu og taka upp nýtt kerfi, veiðar á makríl til manneldis. Þær veiðar þreföldaðu verðmæti aflans. Þetta voru í raun nýjar veiðar.

Vildu eignast óveiddan makríl

Makríllinn var líkt og skötuselur nýr vaxandi stofn við land. Líkt og með veiðar á skötusel töldu þær útgerðir sem fyrstar fóru að veiða makríl að þær væru að eignast fasta hlutdeild í heildarstofninum.

Það fæli í sér að aflaheimildir þeirra í tonnum talið myndu vaxa sjálfkrafa þegar hinn stóri alþjóðlegi makrílstofn fór að venja komur sínar í íslenska lögsögu.

 Makríllinn gekk í stórum torfum inn á grunnslóð, víkur og voga allt í kringum landið.

Það gat hvorki talist réttlátt né í anda fyrstu greinar fiskveiðistjórnunarlaganna, sem vitnað var í hér í upphafi, að afhenda nokkrum útsjávarútgerðum slík verðmæti á silfurfati er jafnframt vildu helst vinna þennan verðmæta stofn í bræðslu.

Við svo búið mátti ekki standa. Til þess að ná áðurgreindum markmiðum í makrílveiðunum var ákveðið að skipta veiðiheimildum í makríl á útgerðarflokka: Stóru uppsjávarskipin sem höfðu eingöngu veitt til bræðslu fengju áfram svipað magn og þau höfðu veitt árið á undan en auknum heildarafla var deilt út á frystitogara, ísfiskskip, smábáta og línubáta.

Jafnframt var sett ströng skylda um manneldisvinnslu á allan makríl, sem stórjók verðmæti aflans og skapaði fjölda mikilvægra starfa í fiskvinnslum vítt og breitt um landið. Tekið var skýrt fram að ákvörðunin næði bara til eins árs og  gæfi ekki sérstakan rétt í aflareynslu. 

"Fiskistofnar við Ísland eru sameign þjóðarinnar"

Það var metið svo á þeim tíma að ráðherra væri þetta heimilt, þar sem m.a. væri um nýjan stofn að ræða innan fiskveiðilögsögu Íslands, flökkustofn sem ósamið var um og gat þess vegna horfið úr lögsögunni næstu ár.

Og ráðherra bar að fara að markmiðsgreinum fiskveiðistjórnunarlaganna.

Þessi ráðstöfun veiðiheimilda í makríl skilaði 25-30 milljarða nýjum útflutningstekjum á ári, eða hátt á annað hundrað milljörðum á fjögurra ára tímabili. Samtímis sköpuðu reglurnar mikla atvinnu fyrir flotann, frystihús og vinnufúsar hendur í landi.

Þessi ráðstöfun skipti sköpum fyrir þjóðina sem var að vinna sig út úr efnahagsþrengingum fjármálahrunsins.

Helst vildi ég setja sérstök lög um makrílveiðarnar en um það náðist ekki samstaða enda loforð í stöðugleikasamningum við LÍÚ að það yrði ekki gert

Slík löggjöf um makríl hefði einnig sett aðlögunarferlið í ESB í algert uppnám. Sem og síðar varð.

Góð samvinna tókst við flestar útgerðirnar í landinu um þessar aðgerðir og atvinnugreinin sýndi mikinn kraft og sveigjanleika. Á tveimur árum tókst að breyta veiðum og vinnslu á makríl úr 100% bræðslu uppsjávarskipanna yfir í um 90% matfiskvinnslu alls flotans, sem margfaldaði verðmætin. 

Hæstiréttur í lið með stórútgerðinni

Mikið vill meira segir gamall málsháttur.

Þeim útgerðum sem höfðu veitt makríl hömlulítið í bræðslu, eða í „gúanó“ eins og það er kallað, djúpt undan Austurlandi þótti að sér vegið.

Þær töldu eins og Evrópusambandið að þær ættu allan makríl hvar sem hann synti meðfram ströndum landsins.

Þessar útgerðir fengu reyndar svipað magn í sinn hlut og þær höfðu veitt árið á undan og því ekki neitt frá þeim tekið.

En þær vildu fá fleiri tonn úr hinum vaxandi makrílstofni í sinn hlut.

Og þær kærðu ráðstöfun ráðherra til dómstóla.

 

Héraðsdómur hafnaði kröfum þessara útgerða og kvað upp þann vel rökstudda dóm að ráðherra hefði haft fulla heimild til þessara aðgerða varðandi makrílinn.

Útgerðirnar undu því illa og kærðu héraðsdóminn áfram til hæstaréttar.

Þá heyrðist sama þunga fótatakið og ég kannaðist við úr tröppum ráðuneytisins.

Nú voru tröppurnar stignar upp í Hæstarétt

Kallaður var sérstaklega  í dóminn fyrrverandi hæstaréttardómari, gamall ráðuneytisstjóri úr sjávarútvegsráðuneytinu og einn af aðalhöfundum kvótalaganna sem nú átti að fara að dæma eftir.

Þau lög voru þá eins og nú pólitískt mjög umdeild. Fyrrverandi aðstoðarmaður sjávarútvegsráðherra kunni gamla textan sinn.

Ekki ætla ég hér að segja að nærvera hins gamla refs  kvótalagaáranna hafi haft áhrif á dómsorðin.

En óneitanlega var það kyndugt að ríkislögmaður skyldi ekki víkja fyrrverandi ráðuneytisstjóra sjávarútvegsmála úr dómnum svo tengdur sem hann var fyrri pólitískri vinnu í málinu. 

Dæmt gegn markmiðsgrein fiskveiðistjórnunarlaga

Hæstiréttur sneri við dómi héraðsdóms og dæmdi þessum bræðsluútgerðum makrílkvótann sem úthlutað hafði verið á aðra bátaflokka og gerði ríkið auk þess skaðabótaskylt eins og kunnugt er.

Auk þess að fá meintan kvóta þeirra dæmdan til baka kröfðust þær nú rúmlega tíu milljarða í bætur.

Allar þessar útgerðir höfðu þó hagnast verulega á ákvörðunum ráðherra í auknum verðmætum aflans.

Og raunar höfðu þessar makrílgöngur inn í íslenska lögsögu komið upphaflega eins og happdrættisvinningur upp í hendurnar á þeim, án þess að miklar fjárfestingar hefðu komið á undan. Ráðherra hafði staðið fast í fætur gagnvart kröfum ESB og tryggt íslensku þjóðinni allri réttinn til makrílveiðanna.

Bótakröfur „kvótagreifanna“ kölluðu fram hörð viðbrögð þjóðarinnar.

Ríkislögmaður hafði áður reynt að fela kröfugerðina en varð að gefa hana upp samkvæmt upplýsingalögum.

Fjárkröfurnar eru nú til afgreiðslu.

Að mínu mati eru þessar bótakröfur og málshöfðun tiltekinna útgerða gjörsamlega siðlausar.

Þær hefðu  aldrei náð fram að ganga ef tekið hefði verið af alvöru til varna af löggjafanum og ráðuneytinu eins og ég hafði ætlað.

Það er mín skoðun að hæstiréttur hafi brugðist þjóðinni í þessu máli og gengið í lið með einstökum „kvótagreifum“ og dæmt gegn þeirri lagagrein sem honum bar fyrst og fremst að horfa til, það er:

„Nytjastofnar á Íslandsmiðum eru sameign íslensku þjóðarinnar. Markmið laga þessara er að stuðla að verndun og hagkvæmri nýtingu þeirra og tryggja með því trausta atvinnu og byggð í landinu.“

Þessi dómur sýnir fram á hversu andstæð lagatúlkun getur verið markmiðum laganna og hagsmunum þjóðarinnar.

Réttur þjóðarinnar

Það er staðföst skoðun mín að aðgerðir sjávarútvegsráðuneytisins á þessum örlagatímum – þar með talið varðandi makrílveiðar – hafi átt drjúgan þátt í því að leiða þjóðina út úr þrengingum fjármálahrunsins.

Samkvæmt opinberum tölum urðu til um 2.000 ný ársstörf beint í sjávarútvegi og fiskvinnslu á árunum 2009 til 2012 sem þýðir margfalt fleiri störf yfir sumartímann þegar verkefni skorti.

Auk þess varð til fjöldi afleiddra starfa við breytta tækni- og fagvinnu.

 

"Verbúð" sjávarútvegsins

Eins og alþjóð veit var mér að lokum vikið sem ráðherra úr "Verbúð"  sjávarútvegráðuneytisins.

Það gerðu félagar í mínum eigin flokki og ríkisstjórn, hvattir af kröfum  L.Í. Ú og Esb sinnum í ríksstjórnins .

 

Þarf engum að koma á óvart sem nú horfir á bakstungurnar í  sjónvarpsþáttunum  "Verbúðin" "Þorbjörgin verður áfram gul"

 

En þá lá á borðinu fullbúið frumvarp um framtíðarskipulag og tillögur gegn samþjöppun og krosseignatengslum í sjávarútvegi.  

 

Vissulega vildi ég gera miklu meir en hendur mínar voru mjög bundnar eins og hér hefur verið rakið.  

Þessar stiklur standa – óbrotgjarnar – um tíð mína sem sjávarútvegsráðherra og ég er mjög stoltur af.

 

Þarf djörfung og dug 

Mætti  horfa til þessarar baráttu í þágu almennings í þeim áskorunum sem þjóðin nú stendur frammi fyrir og ekki síst í sjávarútvegi.

Annars munu tröppurnar á alþingi og í ráðuneytum svigna áfram umdan skósólum þeirra sem telja sig eiga fiskinn syndandi sjónum 

 

Togveiðar og kolefnislosun úr sjávarbotni

Afar góð grein eftir Magnús Jónsson fyrrverandi veðurstofustjóra um áhrif togveiða á lifríki sjávar og kolefnisbindingu sjávarbotns. 

Í ráðherratíð minni var lokað fyrir togveiðum í nokkrumm innfjörðum, m.a. innst í Húnaflóa, Skagafirði, Skjálfandaflóa og víðar. Ætlun mín var að halda áfram í þeirri verndun.

Þar unnum við Guðjón Arnar Kristjánsson vel saman. en hann þekkti hvern lófastóran blett á landgrunninu eins og hendina á sér.

Sjávarútvegsráðherra Viðreisnar afnám þessar lokanir því miður og alþingi hafði ekki döngun í sér að fylgja eftir þessari brýnu friðun.

Á alþingi tala margir hátt, út og suður um kolefnisbindingu og hamfarahlýnun á heimsvísu en ættu kannski að byrja í garðinum heima hjá sér eins og hafsbotninum og lífssvifinu á landgrunninu kringum Ísland

Togveiðar og kolefnislosun

 „Í alþjóðleg­um rann­sókn­um á veiðum með trolli og botn­dregn­um veiðarfær­um er talið að ár­legt brott­kast sé ekki minna en 5 millj­ón­ir tonna á heimsvísu.“

Magnús Jóns­son

Í mars á síðasta ári birt­ist grein í vís­inda­rit­inu NATURE um sam­spil tog­veiða og los­un­ar á kolt­ví­sýr­ingi úr hafs­botn­in­um. Lengi hef­ur verið rætt um hátt sót­spor tog­veiða en þá er ávallt átt við los­un á kolt­ví­sýr­ingi vegna mik­ill­ar olíu­brennslu sem á sér stað við tog­veiðar. En í fyrr­nefndri grein var önn­ur hlið á sót­spori tog­veiða skoðuð í um­fangs­mik­illi rann­sókn sem unn­in var af 26 vís­inda­mönn­um víðsveg­ar að úr heim­in­um. 

Los­un á við flugið

Hafa verður í huga að hafs­botn­inn er stærsta kol­efn­is­forðabúr heims­ins. Með því að róta upp efsta lagi hans er verið að leysa úr læðingi mörg þúsund ára gam­alt kol­efni og auka þannig kolt­ví­sýr­ing í haf­inu. Sam­kvæmt niður­stöðum fyrr­nefndr­ar rann­sókn­ar er þarna um að ræða los­un á kolt­ví­sýr­ingi sem er álíka mik­il og frá allri flug­um­ferð heims­ins eða um 2% af heild­ar­los­un mann­kyns­ins. Íslend­ing­ar eru meðal tíu fremstu fisk­veiðiþjóða heims­ins og hér eru veiðar stundaðar með stór­virk­ari botn­dregn­um veiðarfær­um en víðast ann­ars staðar. Þar er um að ræða veiðar með fiskitrolli, drag­nót, humartrolli og rækjutrolli svo helstu troll­teg­und­ir séu nefnd­ar. Þótt Kín­verj­ar, Rúss­ar, Spán­verj­ar og fleiri þjóðir séu þarna fremst­ar í flokki í heim­in­um erum við áreiðan­lega stór­tæk­ari á þessu sviði en flest­ar þjóðir sem stunda tog­veiðar sé mið tekið af fólks­fjölda. 

Súrn­un, sót­spor og sködduð búsvæði

Sam­kvæmt fyrr­nefndri rann­sókn hef­ur þessi kol­efn­is­los­un með tog­veiðum margs kon­ar áhrif. Auk þeirr­ar viðbót­ar á heild­ar­los­un kolt­ví­sýr­ings með til­heyr­andi áhrif­um á lofts­lag jarðar valda þess­ar veiðar auk­inni súrn­un hafs­ins og rösk­un eða eyðilegg­ingu ým­issa búsvæða í líf­ríki botns­ins og hafs­ins. Þannig er talið, að líf­massi og afrakst­urs­geta þeirra fiski­miða sem þess­ar veiðar eru stundaðar á, hafi þegar minnkað veru­lega þótt of­veiði sé þar einnig um að kenna. Fyr­ir ligg­ur að tog­veiðar með botntrolli, einkum á humri og rækju, krefjast meiri ol­íu­eyðslu en aðrar veiðar og hafa því eitt mesta sót­spor í fram­leiðslu mat­væla í heim­in­um. Áætlað er að við veiðar á hverju tonni fiskj­ar sem veitt er með trolli losni að jafnaði rúm­lega 50 tonn af CO 2 . Er það um þris­var sinn­um meira en er að meðaltali í veiðum með öðrum veiðarfær­um skv. alþjóðleg­um út­reikn­ing­um.

 Brott­kast og sóun

Sam­kvæmt op­in­ber­um töl­um eru tæp­lega 20 millj­ón­ir tonna fiskj­ar veidd­ar með trolli eða öðrum botn­dregn­um veiðarfær­um í heim­in­um. Inni í þess­ari tölu eru ekki veiðar með flottrolli sem af mörg­um hér á landi er talið vera skaðræðisveiðarfæri vegna mik­ils meðafla af ýms­um toga, m.a. grá­sleppu­ungviði. Í alþjóðleg­um rann­sókn­um á veiðum með trolli og botn­dregn­um veiðarfær­um er talið að ár­legt brott­kast sé ekki minna en 5 millj­ón­ir tonna á heimsvísu. Þannig stuðla veiðar með þess­um veiðarfær­um að veiðum á mikl­um meðafla og mun meiri sóun á verðmæt­um en aðrar veiðiaðferðir. 

Loka­orð

Ljóst er að veiðar með botn­dregn­um veiðarfær­um eiga í vax­andi mæli und­ir högg að sækja víða í heim­in­um. Það er því um­hugs­un­ar­efni fyr­ir okk­ur á Íslandi að þátt­ur tog­veiða hér við land hef­ur farið sí­vax­andi á síðustu ára­tug­um. Ljóst er að hvorki fræðasam­fé­lagið, um­hverf­is­sam­tök né ís­lensk stjórn­völd hafa gefið þessu þann gaum sem vert væri. Og enn merki­legra er að stöðugt er verið að heim­ila aukn­ar veiðar með stór­virkri drag­nót í land­helgi Íslands og það upp í fjör­ur og inn í fjarðar­botna sem áður hafa verið friðuð svæði. En það er önn­ur kol­efn­is­saga.

Eftir Magnús Jónsson

Mbl. Laugardagur, 29. janúar 2022 

Höf­und­ur er veður­fræðing­ur. (Endurbirt með leyfi höfundar)

Að beita börnum í veirustríði

Sú aðferð að setja börn í framlínu stríðs er þekkt í gegnum aldirnar.

Það virðist nú hafa orðið ofan á hjá stjórnvöldum í baráttunni við Covið veiruna.

Börn og kennarar settir í skotlínu 

" Þorgerður Laufey Diðriksdóttir, formaður Félags grunnskólakennara, segir í samtali við  RÚV  " að það renni tvær tvær grímur á kennarastéttina við ákvörðun stjórnvalda um að fella niður sóttkví grunnskólabarna. Nú sé verið að hleypa veirunni lausri í skólum þar sem flest smitin hafi greinst að undanförnu. Þar með sé stór hópur settur í áhættu.

"„Það er verið að setja stóran hóp í áhættu, ekki bara starfsfólk skóla heldur líka börn,“ segir Þorgerður Laufey. Hún segir að það væri áhugavert að sjá hvernig smit hafa dreifst milli starfsstétta, undanfarið hafi verið mikið um smit meðal kennara og annars starfsfólks skóla."   

En nýjar reglur um sóttvarnir ganga í gegn á miðnætti þar sem veirunni er sleppt lausri í skólum og leikskólum landsins . 

Börn sem eru í mikilli nánd við smit í skólanum eða annarsstaðar  utan heimilis þurfa ekki að fara í sóttkví eða sérstaka sýnatöku.

Ljóst er að smitin munu nú breiðast hraðast þar út sem börn eru í skipulögðum hópum. Segja má að varnir í skólum  seu lagðar af einum vettvangi án nokkurs fyrirvara eða samtráðs við starfsfólk skólanna eða foreldra.

Kennarar og annað starfsfólk leikskóla og grunnskóla er þar með einnig stillt í skotlínuna.

Bólusetning barna hófst 10 janúar og er hvergi nærri lokið í landinu og með tveinm sprautum.

Menn geta deilt um réttmæti þess að bólusetja börn en úr því sú ákvörðun var tekin finnst mér hefði átt að ljúka því verki áður en veirunni væri sleppt lausri og sigað á börnin landinu.

Kennarar og leikskóla starfsfólk á enga möguleika að vinna verk sín heima eins og mörg þau hafa sem hæst láta um afléttingu sóttvarna. 

Vissulega er hér vandi að sigla, en í gegnum allan faraldurinn hefur verið keppst við að halda leikskólum og grunnskólum opnum. 

Fólk þar hefur  sýnt ótrúlega þrautsegju og útsjónarsemi í sóttvörnum. Nú er þeim í einum vetvangi gefið langt nef. 

 

 

Nokkur börn þáðu sinn annan skammt í dag

Norðurslóðasetur á Akureyri

Auðvitað á "Norðurslóðasetur" að vera á Akureyri þar sem víðtæk starfsemi á því sviði hefur verið byggð upp á undanförnum árum.

 

Fréttir þess efnis að nú ætli ríkisstjórnin að byggja "Norðurslóðasetrið" upp í Reykjavík ganga þvert á markaða stefnu að byggja Akureyri upp sem þungamiðju  Íslands á sviði Norðurslóða:

"Fjöl­marg­ar stofn­an­ir, vinnu­hóp­ar og sam­tök á sviði norður­slóðamála á Ak­ur­eyri eru virk­ir þátt­tak­end­ur í inn­lendu og alþjóðlegu sam­starfi. Stofn­un Vil­hjálms Stef­áns­son­ar hef­ur unnið mik­il­vægt starf í ára­tugi sem lýt­ur að sjálf­bærri þróun á norður­slóðum.

Há­skól­inn á Ak­ur­eyri er einn af stofn­end­um Há­skóla norður­slóða og hef­ur sinnt mála­flokkn­um, m.a. með náms­fram­boði í yfir tvo ára­tugi, þ.m.t. meist­ara­námi í heim­skauta­rétti.

Norður­slóðanet Íslands hef­ur unnið náið með for­mennsku­teymi Íslands í norður­skauts­ráðinu og leiðir for­mennsku­verk­efni um jafn­rétt­is­mál á norður­slóðum und­ir vinnu­hóp ráðsins um sjálf­bæra þróun, jafn­framt því að leiða sér­fræðihóp um sam­fé­lags-, efna­hags- og menn­ing­ar­mál.

Enn frem­ur hef­ur norður­slóðanetið stuðlað að sam­starfi á milli aðila norður­slóðanets­ins og annarra sér­fræðinga í heims­hlut­an­um.

Heim­skauta­rétt­ar­stofn­un á Ak­ur­eyri stend­ur fyr­ir málþing­um um all­an heim um heim­skauta­rétt og gef­ur ár­lega út Pol­ar Law Ye­ar­book.

Vinnu­hóp­ar norður­skauts­ráðsins, þ.e. vinnu­hóp­ur um líf­rík­is­vernd (CAFF) og vernd­un hafsvæða (PAME), eru með starfs­stöðvar sín­ar á Ak­ur­eyri. Þá hef­ur alþjóðlega norður­skauts­vís­inda­nefnd­in (IASC) verið með skrif­stofu á Ak­ur­eyri síðan 2016." ..

"Sveit­ar­fé­lagið Ak­ur­eyri hef­ur lengi tekið þátt í alþjóðlegu sam­starfi á norður­slóðum, t.a.m. með þátt­töku í Nort­hern For­um og Youth Eco For­um, og nú ný­lega gegnt lyk­il­hlut­verki í stofn­un alþjóðlegs sam­ráðsvett­vangs bæj­ar- og borg­ar­stjóra á norður­slóðum"....

Tvær rann­sókna­stöðvar hafa verið í upp­bygg­ingu á Norðaust­ur­landi, China-Ice­land Arctic Observatory (CIAO) á Kár­hóli í Reykja­dal og Rif Rann­sókna­stöð á Raufar­höfn, sem er mjög ákjós­an­leg­ur vett­vang­ur til að fylgj­ast með breyt­ing­um á vist­kerfi norður­slóða á Íslandi.

Sam­starf um Græn­lands­flug, heil­brigðisþjón­ustu við íbúa á aust­ur­strönd Græn­lands og ým­iss kon­ar at­vinnu­rekst­ur tengd­an Græn­landi hef­ur einnig litað stöðu Ak­ur­eyr­ar. /Staða Akureyrar og norðurslóðasetur í Reykjavík - Vinstri græn Ari Trausti Guðmundsson 24.04. 2021)

Verður starfsemi Norðurslóða á Akureyri lögð niður?

Öll gerum við okkur grein fyrir að opinbert "Norðurslóðasetur" verður ekki byggt upp á tveim stöðum á landinu.

Verði af þessum áformum ríkisstjórnarinnar að byggja "Norðurslóðasetur " upp í Reykjavík þýðir það um leið að sú starfsemi sem nú þegar er á Akureyri á þessum vettvangi verður lögð niður eða svæfð.

 

Ólafur Ragnar Grímsson hefur lyft grettistaki og unnið brautryðjenda starf í málefnum Norðurslóða og verðugt að tengja  Norðurslóðasetur nafni hans.

"Hringborð" Norðurslóða er jú afrek sem getur starfað sjálfstætt áfram.

Ólafur Ragnar hefur áður undirritað samstarf á Akureyri um uppbyggingu "Norðurslóðaseturs" þar.

 

Ríkisstjórnin standi með Norðurslóðasetri á Akureyri

Hvers eiga Norðlendingar að gjalda með því að taka af þeim "Norðurslóðasetrið" .

Mér finnst að ríkisstjórnin eigi að standa með uppbyggingu Norðurslóðaseturs á Akureyri eins og að hefur verið stefnt