Vegagerð að Bakka 5 milljarðar á ríkissjóð

Talið er að jarðgöng og vegagerð að kisilverinun á Bakka við Húsavík muni kosta ríkissjóð allt að 5 milljörðum króna og fari nær 20% fram úr kostnaðaráætlun. Er þetta vegur að einni verksmiðju, einum kolabrennslu vinnustað og er ekki ætlaður almennri umferð, enda var hann aldrei á neinni samgönguáætlun

Svo eru menn að velta fyrir sér og fjargviðrast yfir kostnaði vegna vegalagningu  á Vestfjörðum og Ströndum.

Varanlegur vegur um Barmahlíð í Reykhólasveit myndi hleypa upp allri samgönguáætlun, jarðgöng undir Klettsháls, jarðgöng milli Súðavíkur og Ísafjarðar er eitthvað sem engin má nefna í náinnu framtíð. Umræðan er hvorki sanngjörn né sannfærandi

Bakki kostaði ríkið 4,2 milljarða

Siðanefnd Blaðamannafélagsins ?

Í hádegisfréttum Bylgjunnar sl. laugardag buldu á landsmönnum æsingsfréttir þess efnis að Gunnar Bragi Sveinsson alþingismaður hefði verið drukkinn, með dólgslæti og frammíköll  á söngleiknum Elly í Borgarleikhúsinu fyrr í mánuðnum.  
Þarna voru fjölmiðlar komnir í feitt. Ýmsir aðrir fjölmiðlar fylgdu og dreifðu fréttinni 

https://viljinn.is/…/sonur-gunnars-braga-nu-er-maelirinn-f…/

https://www.frettabladid.is/…/segir-frettir-af-meintri-dryk…

  Sonur Gunnars Braga, Róbert Smári  brást sorgmæddur og sár við á fésbókarsíðu sinni.  
 „Nú er mælirinn fullur. Hvenær er komið nóg?“ spyr Róbert Smári Gunnarsson, í tilefni hádegisfrétta Bylgjunnar, þar sem fullyrt var að faðir hans hefði verið drukkinn og með frammíköll á leiksýningunni Ellý á dögunum. DV og Fréttablaðið sló svo fullyrðingum Bylgjunnar upp sem frétt sl laugardag".

Róbert Smári Gunnarsson

„Ég var á þessari sýningu með pabba og Sunnu þann 18. janúar. Pabbi bragðaði ekki áfengi fyrir sýningu, né á sýningu og ekki eftir hana,“ segir Róbert Smári í færslu á fésbókinni sem Viljinn fékk heimild til að vitna til.
"Hversu lágt er hægt að leggjast? Hvenær er botninum náð? Hvað fær ,,blaðamann” til þess að halda þessu fram og búa svona til? Hvað ætla fjölmiðlar að leggja mikið á fjölskyldur stjórnmálamanna?!“
Róbert Smári kveðst skrifa þetta „með tárin í augunum, sár og reiður, að svona skuli nokkur skrifa án vísunar til sannleikans og að leggja þetta á okkur, okkur sem vitum að þetta er haugalygi"
„Sýningin var góð, við skemmtun okkur vel, hann greip ekki fram í og var bláedrú, allir voru til fyrirmyndar. Og öll vorum við sammála að um einhverja flottustu sýningu sem við höfum séð væri að ræða,“ segir Róbert Smári.

Um heiðarleika og friðhelgi einkalífs

Hér er ekki verið að leggja neitt inn í umræðuna um atburðina á " Klausturbar" né heldur atburðarrásina sem á eftir fylgdi.

Hinsvegar er verið að leggja áherslu á grundvallaratriði  í blaðamennsku og friðhelgi einkalífs 
 Seinni part sl. laugardags  eftir að fréttin hafði staðið yfir allan hádaginn, nokkra klukkutíma, fann ritstjórinn sig knúinn til að biðjast afsökunar, fréttin  væri ósönn og rakalaus og afturkallaði hana. 

"Gróa á Leiti" 
 Svo gæti virst sem fréttamenn þar á bæ hafa talið sig geta sloppið í gegn án þess að nokkur hreyfði litla fingri til varnar.

Fréttin hefði á skömmum tíma orðið að sannleika "Gróu á Leiti" sem margir virðast dá þessa dagana.

Fjöldi annarra leikhúsgesta á sömu sýningu hefur tjáð sig á fésbók, staðfest orð Róberts Smára og lýst mikilli vanþóknun á fréttaflutningnum, sem nú hefur verið borinn til baka.

Róbert Smári Gunnarsson á mikinn heiður skilið fyrir kjarkinn og áræðið að skrifa þennan pistil og hrekja  söguburð "pressunnar" um föður sinn ,  " með tárin í augunum " eins og hann segir. 
 Ég get sjálfur ekki orða bundist og maður spyr sig hvert er samfélagsumræðan komin.  

Siðanefnd blaðamannafélagsins 

 Væri ekki tilefni til þess að Siðanefnd Blaðamannafélagsins færi yfir viðlíka fréttaflutning og kanna hvernig hann kemst áfram  þar sem bornar eru alvarlegar og ósannar  ávirðingar á einstakling sem þykir liggja markaðslega vel við höggi?.

 Frjáls fjölmiðlun, heiðarleg og vakandi fréttamennska eru hornsteinar lýðræðis og mannréttinda.

Línan um persónufrelsi, friðhelgi einkalífs, mannréttindi og sannsögli hefur verið teygð á síðustu vikum og misserum.

Falsfréttir vaða uppi  

Falsfréttir vaða nú uppi um allan heim, eru ógn við lýðræðið og gera enn ríkari kröfur til vandaðar blaðamennsku. 

Væri ekki rétt að Siðanefnd Blaðamannfélagsins fjallaði um og léti eitthvað frá sér fara um  þá breyttu stöðu sem komin er upp í fjölmiðlun bæði hér á landi og í heiminum.

Öll umfjöllun tengd  "Klausturmálinu" gæti einnig verðskuldað slíka innri athugun.

 Vonandi hafa ekki allir fjölmiðlamenn talað sig vanhæfa eins og forseti Alþingis telur sig hafa gert af forsetastóli þingsins. 

 Róbert Smári Gunnarsson á mikinn heiður skilið fyrir að taka svo vasklega upp varnir gegn ósönnum fréttaflutningi "Gróu á Leiti" um föður sinn.

 

 

Klókindi Theresu May - Nauðasamningum hafnað

Breska þingið hafnaði nauðasamningum og afarkostum sem ESB hafði gert Bretum.  Þar með getur breska ríkisstjórnin haldið útgönguferlinu áfram  með frjálsar hendur.

Klukkan 11 hinn 29. mars 2019

 Dagsetning útgöngunnar liggur fyrir og henni verður ekki breytt þótt trúlega verði þrefað um það næstu daga.

Klukkan 11 að breskum tíma hinn 29. mars mun Bretland ganga úr ESB

Nauðasamningarnir voru felldir með það miklum mun að litlar líkur eru á að viðræður um nýjan samning verði teknar upp, þótt framkvæmdastjórn ESB muni þrýsta verulega á um það.

Framganga og frekja ESB í þessum ferli hefur verið með ólíkindum og keppst var  við að niðurlægja Breta sem mest. 

Við getum nú séð hver örlög okkar Íslendinga hefðu verið ef ESB sinnum hér á landi hefði tekist ætlunarverk sitt að troða okkur þar inn. 

Fríverslunarsamningur við Breta

Færeyingar hafa tilbúinn fríverslunarsamning við Breta um leið og útgangan er orðin að veruleika. Það sama eigum við Íslendingar að gera.

 

Brexit-samningi May hafnað

Um makrílveiðar og Hæstaréttardóm

Makríllinn var nýr stofn innan íslenskrar fiskveiðilögsögu og veiðar rétt hafnar þegar ég varð ráðherra. Magn makríls fór mjög ört vaxandi í lögsögunni með stórum göngum inn á grunnmið, víkur og voga hringinn í kringum landið. Makríllinn hafði þá um skamman tíma verið veiddur í bræðslu á vegum örfárra stórra uppsjávarskipa.

2010 þótti rétt að taka utan um skipulagningu og þróun þessara veiða, sem var reyndar ósamið um líkt og enn þá er. 

Við stóðum í harðvítugum deilum við ESB um rétt okkar til makrílveiða. Og þessar útgerðir frekar en aðrir  hefðu ekki fengið mikinn afla í sinn hlut, ef ráðherra hefði ekki staðið fast á rétti Íslendinga til makrílveiða og staðið af sér  m.a. hótanir um viðskiptabann ef við héldum áfram veiðum á makríl.

Þá var ákveðið að skipta veiðiheimildum í makríl á útgerðarflokka þannig að stóru uppsjávarskipin sem höfðu eingöngu veitt til bræðslu fengu áfram meginhluta veiðiheimilda, frystitogarar og ísfiskskip fengu ákveðinn hluta, smábátar og línubátar tiltekinn hluta. Jafnframt var sett ströng skylda á manneldisvinnslu, sem stórjók verðmætasköpun aflans og skapaði fjölda mikilvægra starfa í fiskvinnslum vítt og breytt um landið.

Það var metið svo að ráðherra væri þetta heimilt þar sem m.a. væri um nýjan stofn að ræða sem ósamið var um.

Manneldiskrafan og þessi ráðstöfun veiðiheimilda skilaði stórauknum tekjum í þjóðarbúið, mikilli atvinnu,  ásamt vandaðri umgengni um auðlindina.

Að mínu mati ber ráðherra einnig að hafa í huga fyrstu grein fiskveiðistjórnunarlaga en þar segir:

" Nytjastofnar á Íslandsmiðum eru sameign íslensku þjóðarinnar. Markmið laga þessara er að stuðla að verndun og hagkvæmri nýtingu þeirra og tryggja með því trausta atvinnu og byggð í landinu"

Hæstiréttur hefur dæmt að þessi aðgerð hafi verið ólögleg. Ég harma það og er því ósammála.

Hæstiréttur virðist að mínu mati taka tímabundinn einkahag einstakra útgerða fram yfir þjóðarhag og almannahagsmuni.
Rétturinn horfir einnig  að mínu mati framhjá ofangreindri markmiðsgrein fiskveiðistjórnunarlaganna sem kveðið er á um í 1. grein.
Reglugerðin sem sett var 2010 heimilaði smábátum, línubátum, frystiskipum og ísfiskbátum að komast inn í veiðar á makríl, þessari nýju fisktegund sem var að ganga inn á Íslandsmið. Þessir útgerðarflokkar hefðu annars verið útilokaðir frá makrílveiðunum.
Dómur Hæstaréttar þýðir væntanlega að þessir útgerðahópar smábáta og minni skipa verði að skila veiðiheimildum sínum í makríl til þessara örfáu stóru uppsjávarskipa sem hafa sótt þetta mál til Hæstaréttar.

Menn geta svo sem haft sínar skoðanir á því, en varla gæti sú ákvörðun verið í þágu þjóðarhagsmuna.

Umræddar útgerðir eiga eftir að sanna hvert raunverulegt tjón þeirra eða ávinningur var af þessari reglugerðarsetningu.

Þessi makríll var allur veiddur og að mínu mati skilaði þessi ákvörðun miklum ávinningi fyrir þjóðarbúið og allan almenning í landinu og einnig fyrir stöðu okkar á alþjóðavettvangi um stjórnun  makrílveiða sem gagnast ekki hvað síst þessum umræddu útgerðum.

Halldór Kiljan Laxnes og Fullveldið

" Hættulegustu óvinir sérhverrar þjóðar eru æfinlega innlendir umboðsmenn sem geingið hafa hinu erlenda kúgunarvaldi á hönd og reka erindi þess innnanlands" sagði Halldór Kiljan Laxxnes í hátíðarræði 1. des 1935"

Í dag fögnum við aldarafmælis fullveldis Íslendinga. Við gleðjumst og sýnum styrk sjálfstæðrar þjóðar í menningu, listum, fjölþættu atvinnulífi, sögu og öflugu þjóðlífi. Til hamingju stolt íslensk þjóð.

En fullveldisbaráttan var og er ekki bara "kabarett" eða sýning á skrautbúnu fólki og hvítum flibbum með glitrandi orðum. Baráttan fyrir fullveldi og sjálfstæði þjóðarinnar er eilíf

Sjálfstæðið er sívirk auðlind( Ragnar Arnalds í samnefndri bók) 
Baráttan fyrir eigin landhelgi og 200 mílna fiskveiðilögsögu kostaði blóð svita og tár en var einn lykillin að sjálfstæði okkar sem þjóðar.

Fullveldið felst m.a. í því að ráða verndun og nýtingu náttúru auðlinda okkar.
Fróðlegt verður að sjá hvernig þess sjálfstæðisfáfanga sem landhelgisbaráttan skilaði okkur verði minnst í dag.

"Umboðsmenn hins erlenda kúgunarvalds" og ESB umsóknin

Þeir sem sóttu um aðild að ESB  2009 voru reiðubúnir að fórna fullveldi okkar og þar með forræðinu yfir fiskveiðiauðlindinni til ESB enda var það það ófrávíkjanleg krafa Sambandsins. Þessu kynntist ég vel sem ráðherra sjávarútvegsmála meðan á ESB umsókninni stóð og hafnaði þessar kröfu ESB alfarið. Takið eftir: 

Núna i skrúðgöngunum í dag munu stjórnmálamenn og aðrir sem að ESB umsókninnni stóðu  berja sér á brjóst, hneykslast á öðrum, skammast sín hvergi og þóst hvergi hafa komið  þar nærri. Halldór Laxnex kann að koma orðum um slíka menn:

" Hættulegustu óvinir sérhverrar þjóðar eru æfinlega innlendir umboðsmenn sem geingið hafa hinu erlenda kúgunarvaldi á hönd og reka erindi þess innnanlands" sagði Halldór Kiljan Laxxnes í hátíðarræði 1. des 1935"

Þessi orð eru jafn sönn í dag. Slíkir menn munu því miður ávalt verða til og  kunna að villa á sér heimildir eins og dæmin sanna.

Umsókn að ESB var aðför að fullveldi þjóðarinnar

Alvarlegasta aðförin að sjálfstæði þjóðarinnar hin síðari ár var hin fyrirvaralausa umsókn um inngöngu  Íslands í ESB, sem send var sumarið 2009. Hefði sú umsókn náð fram að ganga eins og stuðningsmenn hennar  börðust fyrir, værum við nú ekki að fagna 100 ára fullveldi sem sjálfstæð þjóð. Svo tæpt getur þetta fjöregg okkar staðið óbrotið.

 Barátta Breta og hótanir ESB

Barátta Breta til að losna undan yfirráðum ESB valdsins í Brussel og þeir afkostir og hótanir sem þeir mega þola sýna í hnotskurn hvaða erindi við hefðum átt þarna inn.

Við sem stóðum í þessari baráttu gleðjumst þvó okkur tókst að stöðva ESB- umsóknina og  koma í veg fyrir að fullveldið þjóðarinnar yrði framselt til Brüssel. Það er hins vegar  kaldhæðnislegt að horfa á suma þá sömu sem beittu sér hvað harðast í að koma okkur í ESB  ganga nú í fylkingarbrjósti hátiðahalda aldar afmælis fullveldisins. Hvernig verður ESB umsóknarinnar minnst í hátíðarhöldum dagsins? Mér verður hugsað til ræðu Halldórs Laxness

3.Orkupakki ESB - Framsal á fullveldi

Og enn er tekist á um fullveldið: Svokallaður 3. Orkupakki ESB er í prentun sem þingmál ríkisstjórnarinnar til staðfestingar. Hann felur í sér mögulegt framsal á yfirrráðum Íslendinga og  forræði yfir orkuauðlindum okkar og ráðstöfun raforku sem unnin gæti verið.

Það á að horfa til framtíðar, verður minnst á þá baráttu sem er framundan  um orkuauðlindir þjóðarinnar í hátíðarræðum dagsins?

 Landbúnaður, matvæla og fæðu öryggi þjóðarinnar - Hráakjötsmálið

Tekist er á um fullveldisrétt okkar til að taka eigin ákvörðun um matvæla- og fæðu öryggi þjóðarinnr, beita nauðsynlegum verndar aðgerðum til að tryggja lýðheilsu og heilbrigði búfjárkynja okkar, öfluga og holla matvælaframleiðslu. Verður minnst á þessi mál í hátíðar og barátturæðum dagsins?

Ræða Halldórs Laxnes 1. des 1935
Mér verður hugsað til hátíðarræðu Halldórs Laxness af svölum Alþingishussins 1. des 1935.

"Fullveldi íslenska ríkisins, sem var viðurkent 1918, var rökréttur árángur af starfi allra þessara manna. En um leið og vér hugsum til þeirra allra með lotníngu og þakklæti erum vér einnig minnugir hins sögulega lögmáls, að erlendu kúgunarvaldi hefur aldrei tekist að halda þrælatakinu á neinni þjóð nema því aðeins að þetta útlenda kúgunarvald ætti sterka málsvara, leppa eða umboðsmenn innan þjóðarinnar sjálfrar. Þetta hefur svo til geingið hjá oss í sögu fortíðarinnar, einsog hjá öðrum þjóðum sem lotið hafa erlendu kúgunarvaldi, og það mun einnig svo til gánga í nútíð og framtíð:

Hættulegustu óvinir sérhverrar þjóðar eru æfinlega innlendir umboðsmenn sem geingið hafa hinu erlenda kúgunarvaldi á hönd og reka erindi þess innnanlands. Þessir menn eiga sitt lángfeðgatal í sögu þjóðarinnar eingu síður en frelsishetjurnar. Nafn Gissurar Þorvaldssonar er þeirra nafn, ætt þeirra hans ætt"

Nóbelshöfundurinn Halldór Kiljan Laxness er einn af hinum stóru nöfnum í fullveldissókn þjóðarinnar sem við nú höldum hátíðlega.
Ræðan sem hann flutti af svölum Alþingishússins 1. des 1935 á jafn vel við í dag, hvert einasta orð.

Ræða Halldórs Laxnes fylgir hér með sem holl og sígild lesning sjálfstæðrar þjóðar.

Ræða 1. desember 1935 haldin á fullveldisafmælinu

og útvarpað frá svölum Alþíngishússins 

Íslendíngar:

Enn einu sinni er runninn sá dagur sem gefur oss öllum tækifæri til að minnast dýrmætustu hugsjóna íslensks fólks, þeirra hugsjóna sem ekki aðeins á síðastliðnum öldum, heldur alt frá upphafi Íslandsbygðar hafa verið djúprættastar í þjóðerninu, máttarstólpi þess og tilverurök: hugsjón frelsisins, hugsjón sjálfstæðisins.

Í dag komum við öll saman einum huga sem sjálfstæðismenn, ýmist sem hermenn eða kyrlátir aðdáendur þess frelsis sem er hið æðsta takmark fólksins, kvikan í íslensku þjóðerni.

Þessi dagur er ekki helgaður neinum sérstökum flokki né grunnfánum þeirra, hann er ekki helgaður neinum sérhagsmunum neinna ákveðinna hópa sem berjast fyrir ákveðnum ávinníngum sér til handa, eða ákveðnum kennisetníngum, eða ákveðnum hindurvitnum, og þetta er síst af öllu dagur til að hylla nokkra sérstaka útvalda menn, eða sérstök einakaafrek og einkastofnanir sem hversdagslega fagna frelsi og sjálfstæði í tali og atferli einsog þessar hugsjónir og framkvæmd þeirra væru þeirra eigin einkamál".

 DAGUR HINNA MÖRGU

"Í dag er ekki dagur hinna einstöku eða hinna útvöldu, í dag er dagur hinna mörgu, sá dagur sem er helgaður málstað fólksins, þeirrar lífsheildar sem er kölluð íslensk þjóð, að þeim hundrað þúsund manns ekki undanteknum, sem í dag heya stríðið við óblíð öfl náttúrunnar til að skapa lífsverðmætin, ýmist á hinum grimmu höfum umhverfis Ísland, eða í hinum dreifðu bygðum landsins undir vorum norræna skammdegishimni, eða hinum lágu auðmjúku kauptúnum sem standa að fótum gneypra fjalla við gráan, úfinn fjörðinn".

Dagur þjóðernis og frelsis

"Í dag er dagur þessa fólks, — án flokkaskiftíngar og sérhagsmunamála, það er dagur þjóðernisins, dagur hins djúprættasta í íslensku þjóðerni, dagur frelsisins. Enn einu sinni erum vér saman komin hér á þessum degi til að nefna hið helga nafn frelsisins.

Nú er hér hvorki staður né stund til að koma fram með neinar fjarrænar og óhlutkendar skýríngar á frelsishugtakinu, hverju fólkið hefur barist fyrir á undanförnum öldum, og hverju það hlýtur að berjast fyrir enn þann dag í dag undir nafni frelsisbaráttunnar".

Jón Sigurðsson,Jón Arason, Baldvin Einarsson, Fjölnismenn ....

"Ég held að það sé ekki til ein mynd sem skýrir öllu betur frelsisbaráttu íslendínga á síðastliðnum öldum en myndin af Jóni Sigurðssyni hér á Austurvelli. Það er eingin flókin heimspekileg skilgreiníng á óhlutkendu hugtaki, heldur mynd af manni sem líf hans var holdgun þjóðviljans íslenska, vilja íslensks almenníngs til að varpa af sér erlendri yfirdrotnun, oki og hlekkjum. Ævistarf hans var ekki hugsær áróður fyrir óáþreifanlegum kenníngum, heldur barátta fyrir mjög áþreifanlegum umbótum á hversdagskjörum venjulegs fólks, það var barátta gegn verslunaryfirráðum og arðráni erlendra manna og stofnana á íslendíngum, og fyrir hagstæðari verslunarháttum; hann barðist fyrir því að arðurinn af vinnu og verðmætum íslenskrar alþýðu rynni ekki í sjóði erlendra yfirdrottna; hann barðist fyrir því að innlendri stjórn væru gefin forráð til að fara með fjárreiður landsins. Áður en vér höldum leingra, er oss skylt að bera oss einnig í munn nöfn annarra þeirra manna sem fremstir stóðu í baráttu liðinna alda fyrir frelsi voru, oss bera að nefna nafn Jóns Arasonar sem lagði höfuð sitt undir öxina í baráttunni fyrir sjálfstæði Íslands, og frá öldinni sem leið ber oss einnig að minnast bæði Baldvins Einarssonar og Fjölnismanna, sem á öndverðum dögum Jóns Sigurðssonar beittu sér fyrir velferðarmálum þjóðarinnar og vöktu hana til baráttu".

Verjumst leppum og þrælataki erlends kúgunarvalds

"Fullveldi íslenska ríkisins, sem var viðurkent 1918, var rökréttur árángur af starfi allra þessara manna. En um leið og vér hugsum til þeirra allra með lotníngu og þakklæti erum vér einnig minnugir hins sögulega lögmáls, að erlendu kúgunarvaldi hefur aldrei tekist að halda þrælatakinu á neinni þjóð nema því aðeins að þetta útlenda kúgunarvald ætti sterka málsvara, leppa eða umboðsmenn innan þjóðarinnar sjálfrar.

Þetta hefur svo til geingið hjá oss í sögu fortíðarinnar, einsog hjá öðrum þjóðum sem lotið hafa erlendu kúgunarvaldi, og það mun einnig svo til gánga í nútíð og framtíð: Hættulegustu óvinir sérhverrar þjóðar eru æfinlega innlendir umboðsmenn sem geingið hafa hinu erlenda kúgunarvaldi á hönd og reka erindi þess innnanlands. Þessir menn eiga sitt lángfeðgatal í sögu þjóðarinnar eingu síður en frelsishetjurnar. Nafn Gissurar Þorvaldssonar er þeirra nafn, ætt þeirra hans ætt.

Á þessum degi er eðlilegt að vér gerum það upp sem áunnist hefur í frelsisbaráttunni. Vér minnumst þeirra manna sem hefndu Jóns Arasonar. Vér minnumst þjóðernisvakníngar Fjölnismanna, sem var undanfari hinnar farsælu baráttu þjóðarinnar undir forustu Jóns Sigurðssonar. Og loks minnumst vér ársins 1918 þegar Ísland var viðurkent fullvalda ríki".

Unnir sigrar en baráttan heldur áfram

"En þegar vér lítum yfir unna sigra á liðinni tíð, er það þá aðeins til að hvílast í endurminníngum fornra afreka, einsog nú sé öllu náð sem var barist fyrir á undanförnum öldum, einsog nú væri frelsi og sjálfstæði Íslands feingið fyrir fult og alt og í eitt skifti fyrir öll?

Ég efast ekki um að til séu þeir flokkar og sérhagsmunastefnur, sem telji sér best borgið með því að búa til kenníngu um að frelsisbaráttu íslendínga hafi verið lokið fyrir 17 árum, — 1. desember 1918.

Hinum sem hugsa í meiri einlægni, öllum þeim hinum mörgu sem heill almenníngs, heill hins venjulega manns, er hið eina einkamál, gefur 1. desember 1935 sérstakt tilefni til að spyrja, — spyrja sjálfa sig og nágranna sína í sveit og kaupstað: Hvað líður frelsisbaráttu hinnar íslensku þjóðar, fólksins, almenníngs, hins venjulega manns, þín, mín? Er henni lokið? Eða heldur hún áfram?

Það er satt, íslenska ríkið er sjálfstætt, — því hefur að minsta kosti verið lýst yfir um allan heim. En íslenska fólkið, hinir hundrað þúsund menn og konur, sem skapa lífsverðmætin í landinu, þeir sem í dag heya stríðið við óblíð öfl náttúrunnar á vorum grimmu norðlægu höfum, eða í hinum dreifðu, kuldalegu bygðum landsins, — hvert er þeirra svar þegar þeir spyrja sjálfa sig í dag hversu lángt sé komið frelsisbaráttu vorri: Er ég frjáls maður í þessu landi? Ert þú frjáls maður í þessu landi? Er þjóðin orðin frjáls, þótt ríkið sé að nafninu til sjálfstætt?"

Fólkið verði frjálst

"Nú er ekki óhugsandi að einhverjir séu til sem hafa búið sér til kenníngu um það, að frjálsir menn séu allir þeir sem ekki eru lokaðir inni í tukthúsinu; að frelsið sé falið í því að vera ekki í tukthúsinu. En fólkið er á öðru máli. Kröfur þess til frelsis eru hærri en svo að það geri sig ánægt með það eitt að vera ekki í tukthúsinu. Fólkið er nefnilega líka heimspekíngar á sinn hátt. Það hefur undir niðri ákveðnar hugmyndir um mannlegan virðuleik, um virðuleik þess hlutverks að vera manneskja á jörðinni, og einmitt þessar hugmyndir um að vera maður og geta lifað einsog mönnum sæmi, var, er og verður takmark og eðli allrar frelsisbaráttu.

Frelsisþrá fólksins er þrá þess til að lifa samkvæmt þeim hugmyndum sem það gerir sér um að mannlegum verum sæmi að lifa, þannig að heilbrigðar óskir þess, lífskröfur og lífshræríngar geti feingið fulla útrás í því samfélagi, þar sem það lifir. Að því sé leyft að starfa í landi sínu að því sem hverjum hentar best, og þó þannig að starf þess sé ekki unnið fyrir gýg, heldur meðal til að veita því þær nægtir til líkama og sálar sem eru óhjákvæmilegar til þess að persónuleiki mannsins fái að njóta sín.

Frjálsir menn eru þeir einir sem lifa í alsnægtum, starfa skynsamlega, farsælu starfi í þágu sína og félagsheildar sinnar, en hafa þó fult næði til að ástunda gjafir andans, og geta komið börnum sínum til fylsta þroska. Þannig lifa frjálsir menn. Þannig lifir frjáls þjóð. Það er þetta, að lifa eins og mönnum sæmir, sem fólkið á við þegar það rís gegn kúguninni og berst fyrir frelsi sínu".

Frelsi til að lifa eins og mönnum sæmir 

"Í dag er dagur hinna mörgu, en ekki hinna fáu, dagur fólksins, sá dagur sem er tileinkaður málstað fólksins, frelsisins til að lifa eins og mönnum sæmir.

Það er í dag sem sjómaðurinn á að svara þessari spurníngu: Ert þú frjáls maður? Er skynsamlegt hlutfall milli baráttu þinnar við þetta dutlúngafulla haf, milli lífsbaráttu þinnar yfirleitt, og þess hlutar sem þú berð úr býtum til þess að veita fjölskyldu þinni og sjálfum þér þá aðbúð sem mönnum sæmir? Taka þau á móti þér með áhyggjulausu frjálsu yfirbragði í rúmgóðum húsakynnum, björtum og hlýum, þegar þú kemur heim eftir að hafa lagt fram starfskrafta þína í þágu samfélagsins? Eruð þið frjáls að því að uppfylla allar kröfur ykkar til lífsins?"

 

Komið börnum til þroska

"Getur þú komið börnunum þínum til fylsta þroska einsog frjáls maður, þannig að alt hið sérstaka sem í þeim býr fái skilyrði að eflast og mentast, hvert í sína átt? Og hefur þú sjálfur hið nauðsynlega næði auk starfs þíns, til að leggja stund á gjafir andans, einsog þú þráðir svo oft þegar þú varst úngur? Eða hefur kanski grimmur ógnahrammur lagt hald á hlutinn þinn undir eins og þú hafðir sótt hann í gin hafsins? Kemurðu kanski heim í lélegan kofa eða kjallara til konu þinnar mæddrar, og barna þinna, sem eru því mjög fjarri að njóta hins fylsta þroska? Kanski þú hafir ekki einusinni frelsi til að hita sæmilega upp hjá þér í vetrarkuldanum! Og þá líklega lítið næði til að njóta þeirrar ánægju af gjöfum andans sem þig dreymdi oft þegar þú varst úngur, vegna áhyggju og kvíða fyrir komandi dögum um hvernig þú eigir að klæða hópinn þinn, hvernig þú eigir að standa í skilum með húsaleiguna, eða með hvaða aðferðum þú eigir að létta á skuldinni þinni, ef þú skyldir vera einn af þeim sem ekki hefur verið leyft að stunda atvinnu í vetur, kanski lifirðu í atvinnuleysi sem er jafnvel ennþá óskynsamlegra en hinn versti þrældómur? En þú ert þó vonandi ekki einn af þeim sem getið var um í Alþýðublaðinu í fyrradag og sagt að gætu ekki einusinni uppfylt þá frumstæðustu og lægstu lífskröfu, kröfuna um nóg viðurværi, — þú ert vonandi ekki einn þeirra manna, sem hafa ekki einu sinni verið matvinnúngar yfir hásumarið, einn þeirra sem hafa ekki einusinni frelsi til að borða kjöt?"

Upp til dala - út til stranda 

"Upp til dalanna, lángt upp til landsins bakvið þessi hvítu fjöll, situr bóndinn og fólk hans í dag við útvarpið sitt og bíður eftir örvunarorði á þessum degi frelsisins, sem einnig er dagur hans. Einnig hann á að gera upp við sjálfan sig í dag svarið við þessari spurníngu: Bóndi, hvar er komið frelsisbaráttu þinni? Ert þú frjáls maður? Lifir þú í nægtum sem samsvara því erfiði sem þú hefur lagt á þig í sumar leið, því erfiði sem þú leggur á þig í vetur? Er húsið þitt, búið þitt og jörðin þín í því ástandi að það samræmist þeim kröfum sem þú gerir þér um frjálsra manna líf, — ekki manna sem hafa það eitt að fagnaðarefni að vera utan tukthússins, heldur frjálsra manna í orðsins fylsta skilníngi? Eða ber þú kanski kvíðboga fyrir að þú munir missa þetta alt þegar minst varir? Hefur þú kanski glæpst til að fullnægja frelsisþrá þinni, þrá til veglegra og virðulegra lífs, með því  að snúa þér til lokkandi lánsstofnunar svo þú gætir bygt, og hefur þú komist að þeirri niðurstöðu að þessi lánsstofnun var erkióvinur þinn, sem beið eftir tækifæri til að standa yfir þér með reidda svipu kúgarans til þess að hegna þér einsog glæpamanni fyrir það að þú vildir lifa einsog frjáls maður í húsi?

Var það þá glæpur lífs þíns að vilja lifa einsog mönnum sæmir, að þú vildir reyna að veita þér og þínum nokkrar þær unaðsbætur í lífinu sem gerðu hlut þinn sýnu veglegri en melrakkans í greninu, — var það þá glæpur þinn?"

 Ertu orðinn þræll lánastofnana ?

"Ertu kanski fyrir bragðið orðinn þræll fjandsamlegra lánstofnana, þessara lánstofnana sem eru svo fjarri því að vera stofnanir bænda og vinnandi lýðs á Íslandi, að þær vaka yfir hverri hreyfíngu þinni til þess að draga til sín arðinn af striti þínu jafnóðum, en hóta að öðrum kosti að reka þig frá húsi og heimili og gera þig og börn þín að rótlausum umrenníngum og betlurum á eyrinni?

Hefur þrá þinni til að verða frjáls maður verið refsað svo, að nú er komið fyrir þér áþekkast nestislitlum óbótamanni á flótta í óbygðum, — fjórtán til sextán tíma daglegur þrældómur þinn hefur verið verðlaunaður aðeins með hækkandi matarskuldum í versluninni og óframúrsjáanlegum vaxtaþrældómi þar sem hús þitt, jörð þín og bú er að meira eða minna leyti veðsett því bánkavaldi sem er alt annað en vald þitt, sem er vald höfuðóvinar þíns, fjármálaauðmagnsins, í staðinn fyrir að vera þitt eigið vald, þinn eiginn bánki, ríkisbánki verkamanna og vinnandi bænda, þitt eigið verkfæri til að afla þér frelsis.

Þú hefur helsti seint orðið sjálfstæðismaður — þú hefur séð um seinan að bánkavaldið, fjármálaauðmagnið, er ekki bánkavald verkalýðs og vinnandi bænda, heldur framandi vald sem þér er fjandsamlegt, sem mun halda áfram að vera höfuðóvinur hins vinnandi fólks til sjávar og sveita meðan þeir hafa ekki gert það að sínu valdi, meðan ekki er hrein alþýðustjórn í landinu, meðan bánkarnir eru ekki, um leið og framleiðslugögnin öll, yfirlýst eign verkalýðs og vinnandi bænda.

Þetta er sjálfstæðismál íslensku þjóðarinnar.

Það eru áhugamál hins framandi fjármálaauðmagns sem í svipinn setja íslensku fólki stólinn fyrir dyrnar og halda því undir svipu kúgarans í dag og hljóta að skipa sjálfri landstjórninni fyrir verkum, alveg einsog það var framandi vald sem lagði stjórnlagafrumvarpið fræga fyrir þjóðfund íslendínga árið 1851, þar sem farið var fram á að svifta landið sjálfsforræði og gera innanlandsmálefni þess að íhlutunarefni erlendra yfirdrotna, — og það var þá sem íslensk þjóðfylkíng sigraði í fyrsta sinn; þegar Trampe greifi ætlaði að beita þjóðfundinn gerræði, þá stóðu fundarmenn á fætur allir sem einn maður undir forustu Jóns Sigurðssonar og hrópuðu í einu hljóði: Vér mótmælum allir.

Það er satt, góðir íslendíngar, vér erum að nafninu til sjálfstætt ríki, en ef einhver hefur sagt yður að frelsisbaráttu þjóðarinnar sé lokið, þá er það ekki satt, fjarri fer því. Þótt það sé kanski ekki fyllilega rétt að segja, að nú fyrst sé hún að hefjast, þá er hitt sönnu nær að nú stendur frelsisbarátta íslensku þjóðarinnar sem hæst: íslenski maður, íslenska kona, taktu baráttuna upp í dag, haltu þennan dag sjálfstæðis og frelsis heilagan með því að sameinast þjóðfylkíngunni, samfylkíngu allra þeirra afla sem hafa eitthvert brot af málstað fólksins á stefnuskrá sinni, fylkíngu allra andlega og líkamlega vinnandi manna af öllum flokkum gegn hinu erlenda og innlenda kúgunarvaldi í mynd bánkaauðvaldsins, fjármálaauðmagnsins, þessum ægilegasta fjanda hins lifandi og stríðandi mannkyns á jörðinni, sem einnig á þessum dögum leitast við að leggja hramminn yfir land vort, á hvert einasta lifandi brjóst.

Íslendíngar, menn og konur af öllum flokkum! Í dag erum vér allir sjálfstæðismenn, í dag komum vér allir saman einum huga til að minnast frelsisins, til að nefna frelsisins heilaga nafn. Í dag ríkir aðeins einn málstaður í hugum vorum, málstaður fólksins, án tillits til allra flokkadrátta og sérhagsmuna.

Þjóðfylkíng, alþýðufylkíng, samfylkíng, — það er ekki nafnið sem skiftir máli, heldur einíngin um málstað fólksins gegn þeim öflum sem vilja meina fólkinu það frelsi til að lifa einsog mönnum sæmir, sem frá upphafi hefur verið æðsta og dýrmætasta takmark íslensk þjóðernis".

Það er ekkert við því að segja að flokkar haldi uppi ýmsum fánum til að leggja áherslu á sérkenni sín, einn haldi uppi fána hinna svonefndu íslensku lita, annar haldi uppi fána með örvunum þrem, þriðji með hamrinum og sigðinni. Það er aðeins á einum púnkti sem þessir fánar geta orðið hættulegir, og það er ef þeir í augum liðsmanna sinna fara að tákna eitthvað annað en baráttuna fyrir frelsi fólksins, frelsinu til að lifa einsog mönnum sæmir, — ef fánaberarnir ætla vegna aðdáunar á flokkseinkennum sínum að gleyma því sem öllum fánum er ofar, málstað hins lifandi, stríðandi fólks, hins vinnandi fólks til sjávar og sveita, málstað þess gegn kúgunarvaldinu í hverri mynd sem það birtist. Látum alla flokka slíta talinu um fegurð sinna ágætu fána eina stund fyrir kröfunni um eina órofna fylkíngu gegn þeim öflum og umboðsmönnum þeirra, sem vilja nú hneppa íslenska menn og íslenskar konur í nýa ánauð. Þjóðfylkíng, alþýðufylkíng, samfylkíng, — það er ekki nafnið sem skiftir máli, heldur einíngin um málstað fólksins gegn þeim öflum sem vilja meina fólkinu það frelsi til að lifa einsog mönnum sæmir, sem frá upphafi hefur verið æðsta og dýrmætasta takmark íslensk þjóðernis". ( leturbreytingar og millifyrirsagnir JB)

Birtist í Dagleið á fjöllum, 1937

 

 

Landbúnaður og matvælaöryggi Íslands

Á málþingi um þjóðarör­yggi og full­veldi sem fram fór í Hörpu um helg­ina fjallaði Ólaf­ur Ragn­ar um stöðu bænda og að mat­væl­in væru einn mik­il­væg­asti þátt­ur­inn í ör­yggi þjóða,

Landbúnaður og matvælaframleiðsla Íslends hefur átt undir högg að sækja innan íslenskrar stórnsýslu síðustu misserin. 

Ólafur Ragnar Grímsson fyrrverandi forseti  lagði sérstaka áherslu á matvæla og fæðuöryggi þjóðarinnar á fullveldisráðstefnu í Hörpu.  Þau öfl sem vilja gera  fullveldið að verslunarvöru og tala um í lítilsvirðingartón að hér sé um "teygjanlegt hugtak" að ræða  hafa einmitt sérstaklega veist að þessum atvinnugreinum þjóðarinnar.

Hefur græðgi og gróðasjónarmið einstakra fyrirtækja og einstaklinga  beitt sér hart gegn þessum meiginhagsmunum þjóðarinnar.

Ólafur Ragnar Grímsson  

Fram hefur komið hugmynd um að Ólafi Ragnari Grímssyni verði boðið að gerast sérstakur verndari landbúnðar og matvælaframleiðslu Íslands. Ljóst er að það þarf að bregðast hart við til verndar og sóknar fyrir innlenda matvælaframleiðslu. Það hefur sýnt sig á undanförnum árum að Ólafur Ragnar Grímsson er öflugur talsmaður þegar hann beitir sér.  Hugmyndin um að Ólafur Ragnar  gerist sérstakur verndari þessara greina  er góð og á að skoða nánar   

Ólafur hvattur til að gerast verndari

Framsókn hafnar Orkupakka ESB

 Línur skýrast í stjórnun orkumála og kröfum ESB. 

Miðstjórnarfundur Framsóknarflokksins samþykkti svohljóðandi ályktun: „Framsóknarflokkurinn hafnar innleiðingu þriðja orkupakkans. Orkuauðlindin er ein af mikilvægustu forsendum velmegunar í landinu.

Framsóknarflokkurinn áréttar mikilvægi þess að allar ákvarðanir í orkumálum verði í höndum Íslendinga og minnir á að stjórnarskrá Íslands leyfir ekki framsal ríkisvalds til erlendra stofnana. Aðstæður Íslands í orkumálum eru gjörólíkar þeim sem liggja til grundvallar orkulöggjöf ESB og því er óskynsamlegt að innleiða það regluverk hér. Auk þess hefur Ísland enga tengingu við orkumarkað ESB og Framsóknarflokkurinn hefur ályktað að slík tenging þjóni ekki hagsmunum landsmanna. Því ber að að hafna innleiðingu þriðja orkupakkans og semja við ESB um að Ísland verði undanþegið orkulöggjöf ESB"

Sjálfstæðisflokkurinn enn klofinn, Miðflokkurinn og Flokkur fólksins á móti

 Mikil andstaða er gagnvart innleiðingu Orkupakka ESB innan Sjálfstæðisflokksins og Miðflokkurinn er algjörlega andvígur. Sama er að segja um Flokk fólksins.

Vafalaust sjá auðmenn og ýmis fyrirtæki í bísness mikla gróðavon að fá að komast inn í orkusölu og orkuviðskipti til Evrópu. Og einhverjir eru tilbúnir að ganga erinda þeirra. Það er ekki nýtt.

Vg hlýtur samkvæmt grunnstefnu sinni að leggjast algjörlega gegn samþykkt og innleiðingu Orkupakkans

ESB- flokkarnir Samfylking og Viðreisn

Eftir standa ESB flokkarnir Viðreisn og Samfylking sem falla ávalt flöt fyrir óskum og kröfum ESB hverju nafni sem þær nefnast. En verða vonandi þar ein á báti

Bankarán !

Þjónustugjöld bankanna hækka og ný gjöld búin til

Þjónustugjöld íslensku bankanna hafa hækkað töluvert á undanförnum árum, samkvæmt úttekt verðlagseftirlitsins á verðskrám bankanna. Þá eru hækkanirnar langt umfram vísitölu neysluverðs, að því er fram kemur í tilkynningu frá ASÍ.

"Ég kosta þúsund kall á mínútu"

Viðskiptavinir standa gjörsamlega varnarlausir gagnvart þessum sjálftökum bankanna sem engin bönd virðast ná um.

Spurning hvort verði ekki að standi skilti framan á einstökum starfsmönnum bankanna : "Ég kosta 1000 kall á mínútu".

Skylt er að verðmerkja vörur í búðum en þessar rukkanir bankanna koma allar eftir á og eru ósýnilegar eins og um kalda hönd sé að ræða. Hefði ekki þessi aukna rafræna tækni bankanna  átt að lækka öll þjónustugjöld?

Fólk er orðið vant að borga allt sem bankar setja upp og reynsla margra er sú að, ef þú spyrð gæti það kostað enn meir.

Ég stend mig sjálfan að því að ganga óöruggur með veggjum ef ég fer inn í banka og held fast um krítarkortið af ótta við að vera rændur í hverju skrefi sem ég tek.  Ég vissi þó ekki að svo væri raunin.

 Sjálftökuófreskjan

Mér finnst verðlagning á þessari þjónustu og fundvísi á að stofna til nýrra gjalda ganga út yfir allan þjófabálk.

Vísað er til rafrænna  möguleika osfrv. Gott og vel en á hverjum bitnar þá þessi ráðstöfun harðast? Jú  m.a. á eldra fólki og þeim sem taka alvarlega varnaðarorð um að óprúttnir geti komist yfir leyninúmer o.sfrv. Svo eru bara ekki allir jafnklárir að lesa hinar rafrænu leiðbeiningar. Greiðslubeiðnir eru hættar að berast í pósti og séu þær sendar, berast þær ekki fyrr en löngu eftir gjalddaga.

Og svo tala skattayfirvöld um að banna notkun peningaseðla í viðskiptum til að tryggja bönkunum enn betur þessa tekjulind.

Maður hlýtur að auglýsa eftir einhverjum með heila brú í kollinum sem getur hamið þessa sjálftökuófreskju

Útibúum fækkað en þjónustugjöld hækka

"Ef vísitala neysluverðs er skoðuð má sjá að þjónustugjöld banka og kostnaður við greiðslukort hefur hækkað langt um fram vísitölu neysluverðs. Samkvæmt könnun verðlagseftirlitsins hefur bankakostnaður hækkað um 11% og kostnaður við greiðslukort hækkað um 19% á síðustu þremur árum, þ.e. frá október 2015 til október 2018. Á sama tíma hefur vísitala neysluverðs hækkað um 7%." mbl.

Það er eitthvað meiri háttar að.

Græðgin í arðgreiðslur eða bónusa til stjórnenda  má ekki ganga útyfir allan þjófabálk.

Það er eitthvað að í sjálftökum og þjónustuskyldum bankanna.  Það þýðir lítið að höfða til samkeppnni því þetta er nánast eins hjá öllum og svo eru einstaklingar og fyrirtæki býsna bundin vistarböndum við þann banka sem þeir hófi samskipti við

 

Þjónustugjöld hækka langt umfram verðlag

Hvernig getur svona gerst?

Töldu sykursjúkan dreng sprautufíkil þegar hann þurfti að sprauta sig með insúlíni á skólaballi. Drengurinn var handtekinn, settur í fangaklefa á mjög ruddalegan og niðurlægjandi hátt

Hvort sem unglingurinn var sykursjúkur eða ekki er svona framkoma óréttlætanleg. En þeim mun alvarlegri í tilfelli sykursýkinnar.

Ég efa ekki sannleiksgildi frásagnarinnar, en sé þetta svo eins og lýst er, þá er þessi framkoma samfallandi glæpur af verstu gerð.

Þarna er eitthvað meiriháttar að.

Hvernig bætur og meðferð hefur dregngurinn fengið til að reyna að jafna sig og ná sér eftir slíka hamfarameðferð?

 

Mál fyrir Umboðsmann barna að fara í

Töldu sykursjúkan dreng sprautufíkil

Vinstri höndin veit ekki hvað sú hægri gerir

Mikill blekkingarleikur virðist í gangi um hreinleika orkuframleiðslu á Íslandi og Landsvirkjun selur "aflátsbréf" til kola og kjarnorkuvera í Evrópu. En um leið verður íslensk raforka hluti af  hinni mengandi raforku  meginlandsins og t.d. grænmetisbændur geta ekki lagt fram vottorð um ómengða græna orku, því hreinleikinn hefur verið seldur úr landi! Bændablaðið greinir svo frá:

"Landsvirkjun neitar að gefa upp tekjur af sölu upprunavottorða á raforku

Hörður Kristjánsson

Enn er ekkert lát á sölu hrein­­leika­vottorða íslenskra orku­fyrirtækja úr landi. Það er þrátt fyrir að ráðherrar og þingmenn hafi lýst furðu sinni á þessu athæfi fyrir þrem árum. Eru slík vottorð í hávegum höfð hjá jarðefnaeldsneytisknúnum erlendum raforkuverum. Enda geta þau með slíkum vottorðum sagst framleiða raforku með hreinum og endurnýjanlegum orkugjöfum. 

 

Þrátt fyrir að þetta sé vitað, neitar hið opinbera fyrirtæki Landsvirkjun að upplýsa hvert vottorðin eru seld og hvað fáist nákvæmlega greitt fyrir þau. 

 

Ef við setjum þessar tölur Orkustofnunar í samhengi við þá mengun sem Íslendingar tóku á sig í fyrra fyrir erlend orkuver og verksmiðjur, þá sitjum við uppi eftir vottorðasöluna á síðasta ári með  8.602.141.680.000 grömm, eða rúmlega 8,6 mill­jónir tonna ígildi af koldíoxíði og 16.737.930.000 milligrömm af geislavirkum úrgangi, eða 16,74 tonn. Þetta eru opinber gögn em vísa til hreinleikaímyndar Íslands af raforkuframleiðslu. Landsvirkjun segir aftur á móti að engin tengsl séu vegna sölu hreinleikavottorða og þátttöku Íslands í samevrópska upprunaábyrgðakerfinu við alþjóðlegar skuldbindingar Íslands í loftslagsmálum. – Er sá leikur þá bara blekking?

 

Í staðinn fyrir útflutning uppruna­vottorða verða Íslendingar að taka á sig og skrá það inn í bókhaldið hjá Orkustofnun um orkuframleiðslu að íslenska orkan, sem framleidd er með vatnsafli og jarðvarma, sé menguð í takt við það sem erlendu fyrirtækin losa sig við á pappírunum. Þannig var einungis 13% af raforku sem framleidd var á Íslandi 2017 sögð vera framleidd með endurnýjanlegri orku í gögnum Orkustofnunar. Hins vegar var 58% orkunnar sögð eiga uppruna sinn í jarðefnaeldsneyti og 29% í kjarnorku. 

 

Er verið að blekkja almenning? 

 

Landsvirkjun segir í svari til Bændablaðsins um þessi mál að sala upprunaábyrgða hafi engin tengsl við alþjóðlegar skuldbindingar Íslands í loftslagsmálum. Ef það er svo þá hljóta erlend orkuver sem kaupa þessar ábyrgðir einungis að vera að fegra sína ímynd og eru þá um leið að blekkja viðskiptavini sína með fölsunum á uppruna sinnar orku. Það er þá gert með dyggri aðstoð íslenskra orkufyrirtækja og velvilja íslenskra stjórnvalda. 

 

Stærstu mengunarvaldarnir utan sviga

 

Þetta er hluti af gríðarlega umfangs­mikilli umræðu um loftslagsmál þar sem stór hluti þeirrar mengunar sem þjóðir heims sögðust vera að kljást við t.d. í Parísarsamkomulaginu er utan sviga og ósnertanleg. Þess vegna hefur meginaflinu í baráttunni hingað til verið beint að orkunotkun almennra borgara og þá ekki síst að notkun fólks á ökutækjum. Þar eru stærðir sem tiltölulega auðvelt er að skilgreina og skattleggja ef svo ber undir. Það er allavega talið geta friðað samvisku sumra, en á meðan fá allir stærstu mengunarvaldarnir frið, m.a. með beitingu á blekkingum á borð við flöggun hreinleikavottorða. Þar á meðal eru orkuver sem knúin eru með jarðefnaeldsneyti og kjarnorku,  sem og allur flugrekstur eins og hann leggur sig. 

 

Árið 2014 var áætlað að flug í íslenskri lofthelgi mengaði margfalt á við stóriðjuna í landinu. Síðan hefur flugið margfaldast. 

 

Í skýrslu Carbon Footprint of Inbound Tourism to Iceland frá 2016 segir meira að segja að hlutur íslensku flugfélaganna í losun CO2 á Íslandi sé meiri en frá álverunum. Þá  menga álverin fjórfalt meira en allur bílafloti landsmanna.

 

Utan sviga er líka koltvísýrings- og brennisteinsvetnislosun frá skipum, stóriðnaður eins og stál-, áliðnaður og kísilver sem og losun mýrlendis. Svo ekki sé talað um gríðarlega losun á metangasi úr freðmýrum Rússlands og Kanada og koltvísýringslosun, m.a. úr íslenskum eldfjöllum eins og nýlegar vísindarannsóknir sýna. Þær rannsóknir komu mönnum mjög á óvart, en þær sýndu að Katla er stöðugt að losa um 20 þúsund tonna af koltvísýringi út í andrúmsloftið á dag. 

 

Töldu vísindamenn að þetta ástand gæti allt eins hafa varað í áratug eða jafnvel marga áratugi. Þá hafa menn engar slíkar mælingar yfir öll önnur eldfjöll og háhitasvæði á Íslandi. 

 

Þessi nýju sannindi vörpuðu óneitanlega ljósi á hvað vísinda­menn virðast í raun hafa litlar forsendur til að áætla hvaðan heildarlosun gróðurhúsalofttegunda á jörðinni er upprunnin. Eina haldbæra reiknanlega nálgunin virðist vera losun af mannavöldum. Hún er svo að stærstum hluta utan sviga í markmiðum og samningum sem gerðir hafa verið um að draga úr losun. Svo furða menn sig á slökum árangri í þessari baráttu.

  

Skýrsla IPCC veltur miklu uppnámi

 

Þessi skekkja í umræðunni kom berlega í ljós eftir mikið upp­hlaup í kjölfar birtingar 400 blaðsíðna harðorðrar skýrslu milliríkjanefndar Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar (IPCC) þann 8. október sl. Hefur skýrslan valdið miklu fjaðrafoki, enda er þar örlítið komið við kaun stórra mengunarvalda eins og í kolaiðnaði, sem eru enn utan sviga í alþjóðasamningum. Öfgaraddir á báða bóga fengu þar sannarlega byr undir báða vængi. Gæti þetta hæglega dregið dilk á eftir sér og valdið uppnámi í frekari takmörkunum á losun CO2 sem flestir telja þó mikilvæg markmið. 

 

Baráttan getur hæglega snúist upp í andhverfu sína

 

Það er stundum þannig að þegar menn beita of miklum ákafa í baráttunni og taka of djúpt í árinni til að koma sínum málstað áfram, þá getur viðleitnin fætt af sér harða  andstöðu. Talsvert hefur bryddað á slíku í síaukinni skattlagningu á sumar eldsneytistegundir. Nú vilja sumir ganga þar enn harðar fram á meðan stærstu mengunarvaldarnir fá frið. Um leið er ekki verið að taka tillit til þess að á notendahliðinni sem helst verður fyrir barðinu á skattlagningu er oftar en ekki venjulegt fjölskyldufólk, ásamt öldruðum og öryrkjum. Þetta fólk þolir illa endalausar skattahækkanir. 

 

Krafa um 45% samdrátt í losun á CO2

 

Í skýrslu milliríkjanefndar Sameinuðu þjóðanna segir að þörf sé á skjótum og víðtækum breytingum í orkumálum, landnýtingu, iðnaði, samgöngum og skipulagi borga í heiminum til að afstýra loftslagsbreytingum sem geti haft mjög alvarlegar afleiðingar fyrir mannkynið. Minnka losun koltvísýrings af mannavöldum um 45% fyrir árið 2030 frá því sem hún var árið 2010. 

 

Gert er ráð fyrir því að 85% af orkunni, sem notuð er í heiminum, komi frá endurnýjanlegum orkugjöfum ekki síðar en árið 2050 og notkun kola verði næstum þá orðin nær engin. 

 

Enn fremur er talið að nota þurfi alls sjö milljónir ferkílómetra af landi (svæði sem er heldur minna en Ástralía) til að framleiða lífrænt eldsneyti. Það er þá væntanlega jurtaolía og etanól til notkunar á dísilbíla sem um leið er gert ráð fyrir að verði meira og minna bannaðir. Einhverjir kunna að spyrja hvort í því felist ekki töluverð þversögn. 

 

Ástralir æfir

 

Það er kaldhæðnislegt að talað sé um að taka þurfi land á stærð við Ástralíu undir framleiðslu á lífdísil. Enda brugðust Ástralir ókvæða við skýrslunni, en þeir eru einmitt stórframleiðendur á kolum og standa kol fyrir 60% af þeirra raforkuframleiðslu. 

 

Neita áströlsk yfirvöld algjörlega að gefa kolavinnslu og notkun upp á bátinn eins og IPCC gerir ráð fyrir og telja þessi áform algjörlega óraunhæf. Michael McCormack, varaforsætisráðherra Ástralíu, segir að stefnu stjórnvalda í notkun á kolum verði ekki breytt. Bent er á að fjölmörg þróunarríki reiði sig á kol frá Ástralíu og vandséð hvar þau eigi að fá nægilega ódýra orku í staðinn. 

 

Landsvirkjun neitar að upplýsa um tekjur af hreinleikavottorðum

 

Menn hafa farið ýmsar leiðir í viðleitni til að draga úr losun gróðurhúsa­lofttegunda. Snjallir  fjármálamenn hafa jafnvel fundið þarna leiðir til að búa til nýjar matarholur til að braska með. Ein þeirra eru huglæg viðskipti með hreinleika orkunnar eins og sölu upprunavottorða. Þar er búið að koma á kerfi í kringum sölu á hreinni ímynd. Þetta dregur samt alls ekkert úr mengun en slíkir hreinleikastimplar geta hins vegar stuðlað að því að fyrirtæki fái frið til að halda áfram að menga andrúmsloftið. 

 

Bændablaðið sendi Landsvirkjun margítrekaðar fyrirspurnir um sölu hreinleikavottorða eftir birtingu forsíðufréttar 23. ágúst síðastliðinn um sölu íslenskra orkufyrirtækja á „hreinleikavottorðum“ til erlendra orku- og iðnfyrirtækja. Svar barst loks þann 18. september og þar segir m.a.:

 

„Landsvirkjun hefur ekki gefið upp sundurliðaðar tekjur af sölu til einstakra viðskiptavina eða eftir tegund viðskiptavinahópa í ársreikningum, en hægt er að áætla útflutningsverðmæti fyrir Ísland í heild með því að skoða viðskipti orkufyrirtækjanna samanlagt.

 

Verð á markaði fyrir uppruna­ábyrgðir fer eftir samningum: tegund vinnslunnar, stærð virkjunar, aldri virkjunar og gæðavottunar sem virkjun hefur fengið. Verð á mörkuðum er síbreytilegt en hefur á síðustu árum verið frá 0,3 EUR til 2 EUR fyrir hverja MWst.“

 

Landsvirkjun vísar einnig til þess að Noregur flytji út miklu meira af hreinleikavottorðum en Ísland hefur gert, eins og það sé einhver afsökun. Það er hins vegar ekki tekið fram að hlutfall Norðmanna í sölu hreinleikavottorða af heildar­orkuframleiðslu er mun lægra en þekkist á Íslandi. Virðist hlutfallið vera hæst samkvæmt tölum AIB samtakanna, á Íslandi, í Hollandi og í Danmörku. 

 

Fáum í raun smáaura fyrir að menga 87% af okkar raforku 

 

Þótt Landsvirkjun gefi ekki upp hvað fyrirtækið fær fyrir sölu upprunavottorða, þá er hægt að áætla heildarsöluna á Íslandi með meðaltalsreikningi samkvæmt þeirra eigin tölum. Á árinu 2017 voru framleiddar 19.237 gígawattstundir (GWst) af raforku á Íslandi með vatnsafli, jarðhita og vindorku. Það jafngildir 19.237.000 megawattstundum (MWst). Meðaltalsverð fyrir hverja MWst samkvæmt tölum Landsvirkjunar gæti verið 1,15 evrur. Það þýddi að fyrir alla orkuna ætti þá að fást 22.122.550 evrur fyrir sölu hreinleikavottorða. 

 

Landsvirkjun selur þó 80% af sinni orku til stóriðju sem ekki er í þessu vottunarkerfi. Ef miðað er við að 80% af heildarorkuframleiðslunni fari líka til stóriðju, þá sætu eftir 4.424.510 evrur fyrir þau 20% sem eftir eru. 

 

Aðeins146 milljónir fyrir þátttöku í samevrópskum blekkingarleik?

 

Þar sem Landsvirkjun segir að 15% af sinni orku fari til fyrirtækja og heimila á Íslandi sem væntanlega eru enn ekki látin greiða fyrir hreinleikavottorð og ef það hlutfall yrði til einföldunar yfirfært á allan orkugeirann, þá standa eftir 5% eða rúmar 1.106.127 evrur fyrir sölu hreinleikavottorða. Það gerir á miðgengi Seðlabanka 16/10. 2018  rúmar 148 milljónir króna. 

 

Þátttakan í þessu samevrópska upprunaábyrgðakerfinu kostar Íslendinga það að þurfa opinberlega að vera með í bókhaldi sínu 87% af allri sinni raforkuframleiðslu 2017 skilgreinda sem skítuga orku. Orku sem framleidd er með kolum, olíu, gasi og kjarnorku. Fyrir þessa fórn eru menn einungis að fá samkvæmt meðalverði á markaði um 148 milljónir króna. Það hlýtur að vekja spurningar um hvort þátttakan í þessum blekkingarleik sé virkilega þess virði. 

 

Hrópandi þversagnir

 

Þá segir einnig í svari Lands­virkjunar til Bændablaðsins að öll sala Landsvirkjunar inn á heildsölumarkað sé vottuð sem endurnýjanleg með samevrópska upprunaábyrgðakerfinu fyrir árin 2016 og 2017. Þetta samstarf við sölufyrirtæki rafmagns var tilkynnt í maí 2017. Samt segir í gögnum Orkustofnunar að einungis 13% orkuframleiðslunnar eigi uppruna sinn í endurnýjanlegum orkugjöfum. Þetta virðist vart benda til annars en að samevrópska upprunaábyrgðakerfið sé hreinlega búið til sem peningamaskína í blekkingarskyni. Í rökum Landsvirkjunar um þetta atriði segir: 

 

„Upprunaábyrgðir eru sjálfstæð söluvara, óháð afhendingu á raforkunni sjálfri. Tilgangur upprunaábyrgðakerfisins er að auka framleiðslu endurnýjanlegrar orku í Evrópu með því að gera raforkukaupendum kost á að styðja sérstaklega við endurnýjanlega framleiðslu. Það skapar aukinn fjárhagslegan hvata til slíkrar framleiðslu.“

 

Erfitt er að sjá hvernig kaup kolaorkuvera í Evrópu á upprunaábyrgðum frá Íslandi til að segjast selja hreina orku, styður þessa skýringu. Hins vegar er augljóslega auðvelt að nota kaup á hreinleikavottorðum til að búa til falleg rök til að hækka orkuverð þó orkan sé áfram framleidd með kolum. Enda segir Landsvirkjun beinlínis að slík vottun geti opnað markaðstækifæri fyrir fyrirtæki í alþjóðlegri markaðssetningu.

 

Viðskiptakerfið njörvað við innleiðingu upprunavottorða

 

Greinilega er búið að tryggja þetta viðskiptakerfi í bak og fyrir og samkvæmt svari Landsvirkjunar er eingöngu hægt að segjast nota 100% endurnýjanlega orku með því að flagga upprunaábyrgðum. Þannig er verið að festa það í sessi að orkukaupendur eins og garðyrkjan verði að hafa upprunavottorð til að geta sagst framleiða sitt grænmeti með hreinni orku. Um þetta segir í svari Landsvirkjunar:

 

„Ef ekki er stuðst við uppruna­ábyrgðir er raforkukaupanda eingöngu heimilt að vísa til meðalsamsetningar orkugjafa í Evrópu sem er að stærstum hluta jarðefnaeldsneyti og kjarnorka. Þetta endurspeglast í tölum Orkustofnunar.“ 

 

Með öðrum orðum, garðyrkjustöð eða önnur matvælaframleiðsla sem ekki hefur upprunavottorð frá orkufyrirtækjunum getur ekki sagt annað en að orkan sem það notar sé haugskítug. Þannig hafi raforkan sem notuð var í fyrra verið 87% skítug og að 58% hluta framleidd með jarðefnaeldsneyti og 29% hluta með kjarnorku. 

 

Ímyndarlega mikilvægt

 

Einungis um 15% af raforkusölu Landsvirkjunar eru til heildsölunnar sem selur áfram til endanotenda (fyrirtækja og heimila). Landsvirkjun segir að slík vottun „auðveldi fyrirtækjum á Íslandi að uppfylla skilyrði fjölda alþjóðlegra umhverfismerkja og getur slík vottun opnað markaðstækifæri fyrir fyrirtæki í alþjóðlegri markaðssetningu á vörum og þjónustu.“ – Skrítið, – þetta gátu fyrirtækin sjálf sem kaupa orkuna kinnroðalaust fullyrt með góðri samvisku á Íslandi og staðið við það, áður en viðskiptakerfi upprunaábyrgðanna var fundið upp.

 

Væntanlega hljóta menn að spyrja um leið hvort upprunavottorðin séu í raun ókeypis eða muni í framtíðinni verða falin inni í hærra orkuverði eða skilgreind sérstaklega á orkureikningum. 

 

Neyðast til að láta upprunavottorð fylgja orkunni á Íslandi

 

Landsvirkjun segist frá árinu 2016 hafa látið upprunaábyrgðir fylgja með allri raforku í heildsölu. 

 

„Öll sala Landsvirkjunar inn á heildsölumarkað [15%] er vottuð sem endurnýjanleg með samevrópska uppruna­ábyrgðakerfinu fyrir árin 2016 og 2017. Þetta samstarf við sölufyrirtæki rafmagns var tilkynnt í maí 2017,“ segir Landsvirkjun.

 

Það  þýðir að öll raforka sem keypt er í heildsölu af Landsvirkjun er vottuð að komi frá endurnýjanlegum orkugjöfum. Ekkert kemur hins vegar fram um hvort þetta hafi breytt raforkuverðinu til hækkunar nú þegar, eða muni gera það í framtíðinni. 

 

Rétt er að benda á að uppruna­ábyrgðir voru ekki látnar fylgja til íslenskra orkukaupenda fyrr en eftir uppnám sem varð í kjölfar þess að  Bændablaðið birti fyrst fréttir um þessi mál sumarið 2015. Þar lýsti þáverandi formaður Sambands  garðyrkjubænda því þegar stilla átti garðyrkjubændum upp við vegg og neyða þá til að kaupa upprunavottorð fyrir ákveðna upphæð á kílóvattstund til að geta sagst nota hreina orku. 

 

Stórnotendur ekki inni í myndinni

 

Álver og önnur stóriðjuver á Íslandi hafa ekki óskað þess að vera inni  í samevrópska upprunaábyrgðakerfinu.

 

„Stórnotendur, sem kaupa um og yfir 80% af rafmagnsvinnslu Landsvirkjunar, hafa ekki óskað eftir slíku samstarfi, en við höfum lýst okkur reiðubúin til þess,“ segir í svari Landsvirkjunar til Bændablaðsins.   

 

Þrátt fyrir þessa yfirlýsingu hafa öll álverin á Íslandi flaggað því óspart að sú „hreina“ orka sem þau nota dragi úr loftmengun sem annars yrði ef álið væri framleitt með raforku frá kola-, olíu- eða gasorkuverum. Velta má fyrir sér hvort næsta skref Landsvirkjunar verði þá ekki að senda álverunum reikning fyrir hreinleikavottorð sem þau hafa ekki viljað kaupa til þessa."  1 Landsvirkjun neitar að gefa upp tekjur af sölu upprunavottorða á raforku

•  2 Þetta er augljóslega afar sérkennilegt segir umhverfis- og ækja blaðið (PDF)

•