Þjóðaratkvæði um " Bókun 35"

Enn á ný flytur utanríkisráðherra tillögu um framsal á íslensku dómsvaldi til  erlendra ríkjasambanda og dómstóla  ESB/EES

 Stjórnarskrárbrot

 Að mati óvilhallra lögspekinga og stórs hluta almennigs  er  hér um stjórnarskrárbrot að ræða nái tillagan fram að ganga

 Hún mynd skerða stóran þátt í fullveldi Íslendinga.

 Beiting 71. greinar þingskapa á meint stjórnarskrárbrot væri siðlaus 

Forseti Alþingis  beitti 71. grein þingskaparlaga í sumar til þess að stöðva umræður og ganga til atkvæða á Alþingi um stórt skattamál.

Það frumvarp var þó ekki talið vera brot á stjórnarskrá þótt mjög umdeilt væri

Þjóðaratkvæði 

Hinsvegar virðist sem forseti þingsins og meirihlutinn sé reiðubúinn að beita slíku vopni gegn lýðræðinu og fullveldinu.

Það væri gríðarleg valdníðsla að beita því ákvæði um mál sem snerti beint stjórnarskrá landsins og fæli í sér framsal á grundvallar rétti fullveldis.

Forsætisráðherra lýsti því yfir í upphafi ferils síns að hún teldi ekki forgangsmál að kljúfa þjóðina með  ESB aðild eða  meintum stjórnarskrárbrotum 

Sé það einbeittur vilji utanríkisráðherra og ríkisstjórnar að efna til þessa ófriðar gegn þjóðinni og fullveldinu með "Bókun 35" er það skýlaus krafa að þjóðin fái að greiða atkvæði um  slíkt fullveldisframsal

Háskólinn á Akureyri

Stofnun  Háskólans á Akureyri  var gríðarstór  áfangi í menntasögu Íslendinga.

En sú leið var ótrúlega torsótt þó fáir vildu beinlínis  leggja stein í götu þess að  Háskólinn á Akureyri yrði að veruleika 1987.  

Saga- Menning - Andi og Samfélag er "Sál" hvers skóla

Með sögunni, baráttunni, sigrunum á hverjum tíma verður til "sál" stofnunar  sem er henni mikils virði og ekki síst fyrir nemendur, starfsfólk og samfélag á hverjum tíma.

En ógnir hverrar stofnunar geta verið þær að dragast upp innan frá vegna skorts á víðsýni og endurnýjun og  hinsvegar sú að komi að stjórnendur utanfrá sem vilja ráðast í vanhugsaðar  skipulagsbreytingar og uppstokkun án þess að meðtaka "sál" stofnunarinnar og samfélagsins sem hún byggir á 

"Sálin" nafnið, sagan eru verðmæti og einkenni Háskólans á Akureyri

Það fyrsta sem nýr stjórnandi á að gera er að setja sig inn í söguna og sál þeirrar stofnunar sem verið er að ráða til

Sem skólastjóri á Hólum í Hjalttadal þessi "barndóms" ar Háskólans á Akureyri tók ég þátt í ferlinu og hugmyndafræðinni sem lá að baki skólans á sínum tíma.  

Skrifaði ég pistil um stofnun  Háskólans á Akureyri  og "Sál" hans og sögu þegar umræðan kom fyrst upp að leggja hann niður og smaeina inn í nýja stofnun.  

Háskólinn á Akureyri- Söguágrip

"Stærsta byggða­að­gerð síð­asta ára­tug­ar eða þver­öf­ugt?"

 

var fyrirsögn í frétt  RUV á dögunum í tilefni af boðaðri sameiningu H.A. og Háskólans á Bifröst. Ferlið er umdeilt.

 

Sögu ágrip H.A. 

Háskólinn á Akureyri tók til starfa 5. september 1987 en fyrstu formlegu lög um skólann voru samþykkt á alþingi vorið 1988.

 Þá var boðið upp á nám í tveimur deildum: Heilbrigðisdeild og Rekstradeild. Fyrsti rektor skólans var Haraldur Bessason. 

Formlegt upphaf Háskólans á Akureyri má rekja til ársins 1982:

Forsaga og aðdragandi Háskólans á Akureyri.

Í maí 1982 skipaði Ingvar Gíslason, þáverandi menntamálaráðherra og þingmaður Norðurlandskjördæmis eystra, nefnd til þess að gera tillögur um hvernig vinna mætti að því "að efla Akureyri sem miðstöð mennta og vísinda utan höfuðborgarinnar". 

Ingvar var menntamálaráðherra í ríkisstjórn Gunnars Thoroddsen  1980- 1983,

Öflugir Norðlendingar

En Norðlendingar voru mjög sterkir í ríkisstjórn Gunnars Thoroddsen. Auk Ingvars Gíslasonar voru Pálmi Jónsson  á Akri A- Hún landbúnaðarráðherra, Ragnar Arnalds Varmahlíð, fjármálaráðherra, Steingrímur Hermannsson, faðir hans Skagfirðingur, Ólafur Jóhannesson Skagfirðingur, auk landsbyggðarþingmannanna Friðjóns Þórðarsonar, Dalamanns og Hjörleifs Guttormssonar frá Hallormstað

Stefnan var mörkuð fyrir Háskólann á Akureyri og varð ekki stöðvuð.

Og áfram var unnið að stofnun háskólamenntunar á Akureyri þótt ýmis ljón væru dregin upp.

Heimamenn á Akureyri og Norðurlandi knúðu á og höfðu frumkvæðið en einnig störfuðu áfram nefndir  á vegum alþingis og ráðherra:

"Áhugi á framgangi þessa máls hefur verið mikill á Norðurlandi. Má m.a. geta ráðstefnu sem Fjórðungssamband Norðlendinga efndi til í júní 1985. 

Sérstök háskólanefnd á vegum Akureyrarbæjar skilaði ítarlegu áliti í febrúar 1987."
"Stofnun Háskóla á Akureyri" eins og segir í greinargerð með frumvarpinu.

Þurfti að svara gagnrýni frá samfélagi Háskóla Íslands

"Hlutverk Háskólans á Akureyri verður annað fremur en að standa í beinni samkeppni við Háskóla Íslands um námsframboð
og rannsóknir.

Ekki er heldur gert ráð fyrir að hann verði útibú frá Háskóla Íslands.

Verður því strax í upphafi að marka honum með lögum þann vettvang, að hann geti þjónað hlutverki sínu sem sjálfstæð stofnun sem bjóði upp á nýjar námsleiðir er séu í samræmi við þarfir íslensks þjóðfélags hverju sinni.

Eðlilegt er að tekið sé tillit til atvinnuhátta í næsta nágrenni skólans þegar fjallað er um
hlutverk hans."

Pólitísk ákvörðun á Alþingi

Stofnun Háskólans á Ákureyri var pólitísk ákvörðun tekin af alþingi fyrir þrýsting heimamanna og þingmanna þeirra.

Enda lögð áhersla á tengingu skólans við heimslóð þótt hann væri opinn á landsvísu.: Í lögum skólans stóð  m.a.:

Í Háskólanefnd  ( Stjórn) skulu m.a.
"Tveir fulltrúar tilnefndir til fjögurra ára.

Annar fulltrúinn og varamaður hans eru tilnefndir af bæjarstjórn Akureyrar og hinn fulltrúinn ásamt varamanni af heildarsamtökum sveitarfélaga á Norðurlandi".

Örugglega var þessi sterka tenging skólans við heimaslóð eitt mikilvægt lífakkeri skólans næstu árin.

Dugnaður Haralds Bessasonar rektors 

Þrautseigja og kraftur fyrsta rektorsins Haralds Bessasonar, starfsfólks og nemenda átti stóran þátt í að fleyta háskólanum yfir fyrstu árin.

 Strax í upphafi komu efasemdar raddir einkum frá háskólasamfélaginu og "kerfinu" sem fyrir var í Reykjavík. 

- Að kæmi nýr háskóli sem í hugum ýmsra átti bara að vera einn- Háskóli Íslands-  Háskólagráður myndu lækka í verði,

- að væri sérkennilegt að íslenskur háskóli væri með eigin staðarnafni við hlið Háskóla Íslands. 

- Að Háskóli kenndur við Akureyri sem stað,  fæli í sér þrengingu við ímynd skólans útávið.

Vildu margir að skólinn væri stofnaður sem deild - útibú frá Háskóla Íslands og bæri nafn Háskóla Íslands. 

En sem betur fer fyrir Háskólann á Akureyri  tókst honum að standa á sínu, dafnað og vaxið að virðingu og metnaði á eigin forsendum.

  Ég var á þessum árum skólastjóri á Hólum í Hjaltadal og fylgdist vel með þessari umræðu og baráttu Akureyringa og annarra Norðlendinga sem var á köflum hörð og tvinnaðist inn í baráttuna fyrir Hólum í Hjaltadal

Því miður var lögum um háskóla breytt síðar og nú á Bæjarstjórn Akureyrar eða Samtök sveitarfélaga á svæðinu ekki lengur fulltrúa í stjórn skólans.

Slitið var illu heilli á þá formlegu tengingu við grasótar samtök heimafyrir með samræmdum lögum um opinbera háskóla.  Sama var reyndar einnig gert við Hólaskóla þegar hann féll undir Háskólalögin og var færður til Menntamálaráðuneytis sem var miður

Óðagot eða gamall kerfis ásetningur

Milli línanna virðist umræðan nú vera komin aftur á stigið  milli 1985  og 1990.

Háskólinn á Akureyri væri of lítill til þess að standast í alþjóðlegri samkeppni  

- Að staðtengja nafnið Háskólinn á Akureyri þrengdi að ímyndinni og háskóla hugtakinu, "Universitatis" eins og sagt var þá

Og þess vegna þurfi að losna við staðarnafnið eins og var ein af kröfunum þá í aðdraganda að stofnun skólans

Síðan er reyndar Háskólinn í Reykjavík og fleiri komnir og þykja þrengja að " Háskóla Íslands" hugtakinu.

Framtíð Landsbyggðar háskólanna undir 

Sama umræðan er uppi um Háskólann á Hólum í Hjaltadal: að  færa  hann undir  "flaggskip" Háskóla Íslands.

Það voru einmitt hliðstæð öfl innan menntamálakerfisins á sínum tíma sem voru andvíg endurreisn Hólaskóla 1982 og töldu að afnema ætti alla sérskóla, en færa allt framhaldsnám inn í Fjölbrautarskóla og síðan í Háskóla Íslands.

Þessi "öfl" voru skólunum oft erfið

 Pólitískar ákvarðanir - ekki embættismanna eða sérfræðinga

Endurreisn Hólaskóla á Hólum í Hjaltadal og stofnun Háskólans á Akureyri voru pólitískar ákvarðanir á sínum tíma, teknar af alþingi fyrir þrýsting grasrótar, en ekki sérfræðinga eða kerfisákvarðanir eða með boðvaldi ráðherra að ofan. 

  Hugsjónin sem bar þessa skóla áfram var drifin fram af grasrótinni,- vildi efla fjölbreyttni,- sem þótti vænt um skólana,- staðina og þá menntun, starf og ímynd sem þeir gáfu byggðarlagi sínu og þar með landsmönnum öllum 

Mér finnst nú í umræðunni sömu öfl og sömu úrtöluraddir vera uppi sem voru andvig endurreisn Hólaskóla og sérskólum yfirleitt  - sem vildu leggja Menntaskólann á Akureyri niður og svelta hann inn í samræmda fjölbrautaskóla kerfið, sömu öfl virðast vega nú að Háskólum landsbyggðarinnar. 

Vonandi tókst að hrinda aðförinni að Menntaskólanum  á Akureyri. 

En kerfið í "djúpríkinu" er eins og  kolbrabbi sem býður súkkulaði og sætabrauð með einum arminum en  bítur svo með klónni í öðrum,

Með sjálfstraust og baráttuvilja  

 Mér verður hugsað til gömlu skólanefndar Hólaskóla - og baráttufunda Fjórðungssambands Norðlendinga.

Höfðingjanna Gísla Pálssonar á Hofi fyrir Hóla og Áskels Einarssonar  framkvæmdastjóra Fjórðungssambands Norðlendinga

Barátta þeirra og anarra heimamanna á svæðunum  á örlagatímum réði miklu um endurreisn Hólaskóla og stofnun Háskólans á Akureyri sem tók til starfa á árunum milli 1980 - 1990 og starfa enn.

Það væri gott að eiga nú sterka grasrót að, sem gæti tekið yfir og leitt frumkvæðið í þróun  framhalds- og háskólastarfs í landinu einkum á landsbyggðinni og treyst stöðu þeirra

Nú er hins vegar byrjað " ofanfrá" og kerfislegu  boðvaldi ráðherra beitt.

Gott er að muna söguna og fjöreggin geta verið brothætt. vissulega eru tímarnir breyttir.  En? ?

 

Heimildir: Lög um  Háskólann á Akureyri nr. 18. 1988

Lög um Háskólann á Akureyri  frá 18.05  1992

Lög um opinbera hásskóla  nr. 85 frá 2008.

Stöndum upp Norðlendingar

 Áform eru uppi um að leggja Háskólann á Akureyri niður í sinni mynd og búa til nýja stofnun  með breyttri skipan og sameiningu við aðrar.

Er verið að búa þannig um hnúta að hin nýja stofnun geti síðar runnið inn í samsteypu Háskóla Íslands í Reykjavík og eiga þar með á hættu að vera  svipt forræði sínu, orðspori, kennitákni með nafni sínu og baklandi sem Akureyri með Norðurland er.  Slík orðræða er stofnuninni, nemendum og starfinu öllu skaðleg og í raun vítaverð af hálfu stjórnvalda þegar  ekkert er sem kallar á slíkt. 

Háskóli Íslands í Reykjavík

Ef Háskólinn á Bifröst sem málið snýst um,  er ekki lengur fær um að vera rekinn sem sjálfstæð menntastofnun  er mun nær að láta hann renna inn í Háskóla í Reykjavík þar sem nánast allir starfsmenn hans búa og skrifstofur skólans eru.

 Ef stjórnvöld telja sameiningar og niðurlagningu menntastofnana mikilvægar  þá er nærtækast að sameina fyrst Háskóla Íslands og Háskólann í Reykjavík. 

Þar skilur varla ein gata á milli. Þeir háskólar gætu auðveldar skipt um nafn og heitið

"Háskóli Íslands í Reykjavík". Sem ég þó ekki endilega mæli með

Akureyringar og HA stúdentar mótmæla og  vilja standa vörð um skólann sinn

Bæjarráð Akureyrar hefur að sjálfssögðu mótmælt þessum áformum. 

Aðalbjörn Jóhannsson, stúdent við félagsvísindadeild Háskólans á Akureyri, skrifaði einnig skoðanagrein á dögunum þar sem hann sagði stúdenta óttast að Háskólinn á Akureyri verði „einfalt útibú frá Háskóla Íslands.“ 

„Í raun sé verið að leggja niður Há­skólann á Akur­eyri“:

"Er Akur­eyri að missa há­skólann sinn? - Vísir

Háskólinn á Akureyri er ekki bara menntastofnun. Hann er ein af grunnstoðum samfélagsins á Norðurlandi og gríðarlega öflugur drifkraftur byggðafestu, atvinnulífs, nýsköpunar og mannlífs. Framtíð hans snertir samfélagið allt frá byggðalögum og menningu til efnahags- og atvinnuþróunar.

visir.is/  "

 

Að standa  með skólanum sínum

Málið er einfaldlega það  ef sitjandi rektor eða skólastjórn  treystir sér ekki til þess að reka skólann á þeim forsendum sem stofnað er til hans og hann hefur verið ráðinn til, þá ber honum frekar að víkja en leggja skólann niður .

Þarf þá að fá aðra til sem hefur burði til þess að taka starfið og stofnunina að sér.

Hvet ég Akureyringa og Norðlendinga alla til þess að standa þétt að baki skóla sins.  

 

Söguágrip Háskólans á Akureyri

 

Fyrir rúmu ári síðan tók ég saman ágrip af  sögu Háskólans á Akureyri- aðdraganda og stofnun sem ég tel öllum hlutaðeigandi hollt að rifja upp.

Háskólinn á Akureyri- Söguágrip 

 

Sóknarfæri Framsóknar ?

Hugtakið  "náttúvernd" sem hugsjón og í framkvæmd hefur átt undir högg að sækja á undanförnum árum og áratugum. 

Flokkur sem ég tók þátt í sem þingmaður og ráðherra á sínum tíma og boðaði nátúrvernd, félagshyggju, jafnrétti, frið og fullveldi villtist af leið og hoppaði á vagn dægurflaumsins.

Eftir að hafa hlustað á stefnuræðu og framsögu ráðherra og þingmanna heilt kvöld án þess að nokkur nefndi af alvöru  náttúrvernd, frið eða mannkærleika þá var mér hugsað til minningarorða um farsælan stjórnmálaforingja á síðustu öld

Þótt ég hafi aldrei kosið Framsóknarflokkinn skal sagt, að flokkurinn  hefur átt farsæla foringja frameftir síðustu öld sem störfuðu vel með landi og þjóð og báru frið, fullveldi,jafnrétti og hag náttúru landsins fyrir brjósti.

Nú væri lag hjá þessum eina elsta stjórnmálaflokki landsins að leita í ræturnar og huga að um hvað flokkurinn var á sínum tíma stofnaður til.

Hugtakið og hugsjónin nátturvernd hefur verið hálf  munaðarlaus í íslenskum stjórnmálum um langt árabil.

Stjórnmálamenn síðustu ára  hafa leitð í óskilgreind hugtök  eins og "kolefnisjöfnun", "grænt hagkerfi", "hreina orku" osfrv,. í nafni umhverfismála sem lítið eru tengd við hugsjónir náttúruverndar eða fullveldi

Arnþór Garðarsson próf.( 1938- 2022) fuglafræðingur og einn ötulasti náttúruverndarmaður síðustu aldar skrifar minningagrein um Eystein Jónsson  þingmann Framsóknar (1933 til 1974), ráðherra og formann Framsóknarflokksins 1962 til 1968. Eysteinn var í forystu Samvinnuhreyfingarinnar á Íslandi og formaður Náttúruverndarráðs 

Að mínu viti gæti hver flokksformaður eða pólitískur leiðtogi til áratuga verið  hreykinn af slíkri minningagrein. Mbl. 20.ágúst 1993

Eysteinn Jónsson - Eftir Arnþór Garðarsson 

"Með Eysteini Jónssyni er genginn mikill stjórnmálamaður og einn helsti höfundur náttúruverndar á Íslandi.

Störf hans voru margbreytileg og farsæl, en aldrei naut hann sín betur en í lok starfsferils síns.

Eysteinn var ótvíræður leiðtogi og helsti hugsuður og skipuleggjandi náttúruverndar hér á landi á sjöunda og áttunda áratugnum.

Hann var skipaður formaður Náttúruverndarráðs 1972, er það tók til starfa samkvæmt nýjum lögum frá 1971.

Gegndi hann því starfi til 1978. Á þessum árum var mikið gert. Mörkuð var stefna næstu ára og áratuga, fjöldi svæða friðlýstur, náttúruminjar kannaðar og skráðar, alþjóðasamstarf eflt, komið á virku samstarfi framkvæmdaaðila og Náttúruverndarráðs.

Vöxturinn í náttúruvernd varð með ólíkindum þessi ár sem forystu Eysteins naut við.

Þar kom margt til. Áratuga reynsla Eysteins í stjórnmálum kom sér auðvitað vel, auk þess sem hann naut almennrar virðingar þingmanna og almennings.

En miklu skipti að hugmyndir hans um náttúruvernd voru byggðar á einlægum áhuga, mannkærleika og næmum skilningi.

Trúin á tæknibyltinguna einkenndi miðbik aldarinnar, ekki síst á Íslandi.

Menn trúðu því statt og stöðugt að ný mannvirki hlytu að vera betri en gömul og tæknivætt umhverfi myndi koma í stað úreltrar náttúru jarðarinnar.

Náttúrufræðingar og skáld reyndu að andæfa en hlutu lítinn hljómgrunn almennings og leiðtoga þjóðarinnar.

Náttúruvernd var eins konar afturhald fáeinna fræðinga og sérvitringa, sem voru óvanir því að þurfa að leita stuðnings við hugmyndir sínar úti á meðal fólks.

Þetta fór að breytast á sjöunda áratugnum, einkum þegar hættulegar afleiðingar skordýraeiturs fyrir lífið á jörðinni urðu kunnar.

Eysteinn Jónsson lagði áherslu á hugtak sem er kjarninn í allri náttúruvernd, nefnilega að vernda náttúruna til þess að bæta mannlífið og til þess að tryggja komandi kynslóðum betra líf. Lífsgæðin verða ekki mæld í fjölda sjónvarpstækja eða lengd sófasetta.

Andleg og líkamleg heilbrigði næst ekki nema maðurinn lifi í sátt við umhverfi sitt og samvisku sína. Eysteinn skildi manna best nauðsyn þess að tvinna saman landnytjar, útivist almennings og verndun náttúrunnar. Eysteinn leit á náttúruvernd sem eina tegund landnýtingar."........ 

Hin síkvika náttúra Íslands þarf á öflugu baráttu fólki með hugsjónir  að halda. 

Pólitískur vettvangur náttúrunnar-  fullveldis, félagshyggju, jöfnuðar, friðar og mannkærleika er þunnskipaður þessi árin.

Hver tekur boltann

Þar er verk að vinna kannski eru þar sóknarfæri Framsóknar að leita rótanna í jarðvegi þeirra Steingríms Hermannssonar, Eysteins Jónssonar, Hermanns Jónassonar og Jónasar frá Hriflu, forystu sem stóðu með sjalfum sér og höfðu hugsjónir en lögðust ekki í strauminn. 

 

 

 

Að "hóta" alþingi - Bókun 35 um framsal dómsvalds til ESB/EES

Málfrelsi og þingræðislegur réttur minnihluta hafa verið og eru hornsteinar lýðræðis.

Það var sérstakt nú við setningu alþingis að heyra forseta Íslands mæla gegn þessum lýðréttindum og tala beint  niður til alþingis og þingmanna sem þar sitja:

Að skjóta umdeildum  málum og  meintum stjórnarskrárbrotum  til forsetans og þjóðarinnar 

„Hugsanlega er tímabært að hugleiða breytingar á þingskapalögum, jafnvel á stjórnarskránni.

Það má og á ekki að vera keppikefli háttvirts Alþingis að halda áfram að setja met í málþófi.

En um leið ber því skylda til að vera vettvangur fyrir heilbrigða og gagnrýna umræðu,“ sagði forsetinn.

 Öryggisventill þjóðarinnar

Umsóknin um aðild að EES var samþykkt með minnsta meirihluta alþingis 1991. Meirihluti þjóðarinnar virtist andvígur og ein fjölmennasta undirskriftasöfnun í sögu þjóðarinnar krafðist þjóðaratkvæðis.

Þingsályktun um aðildarumsókn að ESB  2009 var samþykkt með minnsta meirihluta á alþingi 2009. Gegn sýnilegum meirihlutavilja þjóðarinnar og þvert á gefin loforð fyrir kosningar   

Hvoru tveggja varðar stjórnarskrána: fullveldi og sjálfsákvörðunarrétt þjóðarinnar og alþingis.

Báðir þessir gjörningar voru keyrðir í gegn  með minnsta meirihlutaafli á alþingi 

Og hefðu átt að fara í þjóðaratkvæðagreiðslu.

Engum að treysta?

Nú verður lagt fram á þingi  ný tillaga um staðfestingu á s.k. "Bókun 35" við EES samninginn um framsal á dómsvaldi til dómstóla ESB/EES

Flestir óháðir lögspekingar og sem gerst þekkja telja " Bókun 35" stjórnarskrárbrot ef hún fer fram.

Forseti alþingis sem beitti 71. grein þingskaparlaga í sumar og sleit umræðum  var augljóslega að veifa þeirri hótun í ræðu sinni í dag.

Eitt aðalmálið sem reynt getur í þeim efnum á komandi þingi er framsal á íslensku dómsvaldi til erlendra dómstóla.

Hjá mörgum þjóðþingum þarf aukinn meirihluta, 2/3 eða 3/4 til þess að keyra mjög umdeild mál í gegnum þingið.

Hér á Íslandi er enginn slíkur varnagli en málfrelsið verið ankerið.

Ábyrgð og skyldur forseta Íslands gagnvart þjóðinni

Forseti lýðveldisins hefur síðan það vald og þá ábyrgð að synja umdirskrift umdeildra laga og samþykkta og  senda í þjóðaratkvæðagreiðslu.

Forsetinn frú Halla Tómasdóttir hefði gjarna einnig getað  minnst á þá eigin ábyrgð sína gagnvart lýðræðinu og fólkinu i landinu í setningarræðu sinni um leið og hún taldi hlutverk sitt að kalla eftir meiri ábyrgð þingmanna.