Vinstri höndin veit ekki hvað sú hægri gerir

Mikill blekkingarleikur virðist í gangi um hreinleika orkuframleiðslu á Íslandi og Landsvirkjun selur "aflátsbréf" til kola og kjarnorkuvera í Evrópu. En um leið verður íslensk raforka hluti af  hinni mengandi raforku  meginlandsins og t.d. grænmetisbændur geta ekki lagt fram vottorð um ómengða græna orku, því hreinleikinn hefur verið seldur úr landi! Bændablaðið greinir svo frá:

"Landsvirkjun neitar að gefa upp tekjur af sölu upprunavottorða á raforku

Hörður Kristjánsson

Enn er ekkert lát á sölu hrein­­leika­vottorða íslenskra orku­fyrirtækja úr landi. Það er þrátt fyrir að ráðherrar og þingmenn hafi lýst furðu sinni á þessu athæfi fyrir þrem árum. Eru slík vottorð í hávegum höfð hjá jarðefnaeldsneytisknúnum erlendum raforkuverum. Enda geta þau með slíkum vottorðum sagst framleiða raforku með hreinum og endurnýjanlegum orkugjöfum. 

 

Þrátt fyrir að þetta sé vitað, neitar hið opinbera fyrirtæki Landsvirkjun að upplýsa hvert vottorðin eru seld og hvað fáist nákvæmlega greitt fyrir þau. 

 

Ef við setjum þessar tölur Orkustofnunar í samhengi við þá mengun sem Íslendingar tóku á sig í fyrra fyrir erlend orkuver og verksmiðjur, þá sitjum við uppi eftir vottorðasöluna á síðasta ári með  8.602.141.680.000 grömm, eða rúmlega 8,6 mill­jónir tonna ígildi af koldíoxíði og 16.737.930.000 milligrömm af geislavirkum úrgangi, eða 16,74 tonn. Þetta eru opinber gögn em vísa til hreinleikaímyndar Íslands af raforkuframleiðslu. Landsvirkjun segir aftur á móti að engin tengsl séu vegna sölu hreinleikavottorða og þátttöku Íslands í samevrópska upprunaábyrgðakerfinu við alþjóðlegar skuldbindingar Íslands í loftslagsmálum. – Er sá leikur þá bara blekking?

 

Í staðinn fyrir útflutning uppruna­vottorða verða Íslendingar að taka á sig og skrá það inn í bókhaldið hjá Orkustofnun um orkuframleiðslu að íslenska orkan, sem framleidd er með vatnsafli og jarðvarma, sé menguð í takt við það sem erlendu fyrirtækin losa sig við á pappírunum. Þannig var einungis 13% af raforku sem framleidd var á Íslandi 2017 sögð vera framleidd með endurnýjanlegri orku í gögnum Orkustofnunar. Hins vegar var 58% orkunnar sögð eiga uppruna sinn í jarðefnaeldsneyti og 29% í kjarnorku. 

 

Er verið að blekkja almenning? 

 

Landsvirkjun segir í svari til Bændablaðsins um þessi mál að sala upprunaábyrgða hafi engin tengsl við alþjóðlegar skuldbindingar Íslands í loftslagsmálum. Ef það er svo þá hljóta erlend orkuver sem kaupa þessar ábyrgðir einungis að vera að fegra sína ímynd og eru þá um leið að blekkja viðskiptavini sína með fölsunum á uppruna sinnar orku. Það er þá gert með dyggri aðstoð íslenskra orkufyrirtækja og velvilja íslenskra stjórnvalda. 

 

Stærstu mengunarvaldarnir utan sviga

 

Þetta er hluti af gríðarlega umfangs­mikilli umræðu um loftslagsmál þar sem stór hluti þeirrar mengunar sem þjóðir heims sögðust vera að kljást við t.d. í Parísarsamkomulaginu er utan sviga og ósnertanleg. Þess vegna hefur meginaflinu í baráttunni hingað til verið beint að orkunotkun almennra borgara og þá ekki síst að notkun fólks á ökutækjum. Þar eru stærðir sem tiltölulega auðvelt er að skilgreina og skattleggja ef svo ber undir. Það er allavega talið geta friðað samvisku sumra, en á meðan fá allir stærstu mengunarvaldarnir frið, m.a. með beitingu á blekkingum á borð við flöggun hreinleikavottorða. Þar á meðal eru orkuver sem knúin eru með jarðefnaeldsneyti og kjarnorku,  sem og allur flugrekstur eins og hann leggur sig. 

 

Árið 2014 var áætlað að flug í íslenskri lofthelgi mengaði margfalt á við stóriðjuna í landinu. Síðan hefur flugið margfaldast. 

 

Í skýrslu Carbon Footprint of Inbound Tourism to Iceland frá 2016 segir meira að segja að hlutur íslensku flugfélaganna í losun CO2 á Íslandi sé meiri en frá álverunum. Þá  menga álverin fjórfalt meira en allur bílafloti landsmanna.

 

Utan sviga er líka koltvísýrings- og brennisteinsvetnislosun frá skipum, stóriðnaður eins og stál-, áliðnaður og kísilver sem og losun mýrlendis. Svo ekki sé talað um gríðarlega losun á metangasi úr freðmýrum Rússlands og Kanada og koltvísýringslosun, m.a. úr íslenskum eldfjöllum eins og nýlegar vísindarannsóknir sýna. Þær rannsóknir komu mönnum mjög á óvart, en þær sýndu að Katla er stöðugt að losa um 20 þúsund tonna af koltvísýringi út í andrúmsloftið á dag. 

 

Töldu vísindamenn að þetta ástand gæti allt eins hafa varað í áratug eða jafnvel marga áratugi. Þá hafa menn engar slíkar mælingar yfir öll önnur eldfjöll og háhitasvæði á Íslandi. 

 

Þessi nýju sannindi vörpuðu óneitanlega ljósi á hvað vísinda­menn virðast í raun hafa litlar forsendur til að áætla hvaðan heildarlosun gróðurhúsalofttegunda á jörðinni er upprunnin. Eina haldbæra reiknanlega nálgunin virðist vera losun af mannavöldum. Hún er svo að stærstum hluta utan sviga í markmiðum og samningum sem gerðir hafa verið um að draga úr losun. Svo furða menn sig á slökum árangri í þessari baráttu.

  

Skýrsla IPCC veltur miklu uppnámi

 

Þessi skekkja í umræðunni kom berlega í ljós eftir mikið upp­hlaup í kjölfar birtingar 400 blaðsíðna harðorðrar skýrslu milliríkjanefndar Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar (IPCC) þann 8. október sl. Hefur skýrslan valdið miklu fjaðrafoki, enda er þar örlítið komið við kaun stórra mengunarvalda eins og í kolaiðnaði, sem eru enn utan sviga í alþjóðasamningum. Öfgaraddir á báða bóga fengu þar sannarlega byr undir báða vængi. Gæti þetta hæglega dregið dilk á eftir sér og valdið uppnámi í frekari takmörkunum á losun CO2 sem flestir telja þó mikilvæg markmið. 

 

Baráttan getur hæglega snúist upp í andhverfu sína

 

Það er stundum þannig að þegar menn beita of miklum ákafa í baráttunni og taka of djúpt í árinni til að koma sínum málstað áfram, þá getur viðleitnin fætt af sér harða  andstöðu. Talsvert hefur bryddað á slíku í síaukinni skattlagningu á sumar eldsneytistegundir. Nú vilja sumir ganga þar enn harðar fram á meðan stærstu mengunarvaldarnir fá frið. Um leið er ekki verið að taka tillit til þess að á notendahliðinni sem helst verður fyrir barðinu á skattlagningu er oftar en ekki venjulegt fjölskyldufólk, ásamt öldruðum og öryrkjum. Þetta fólk þolir illa endalausar skattahækkanir. 

 

Krafa um 45% samdrátt í losun á CO2

 

Í skýrslu milliríkjanefndar Sameinuðu þjóðanna segir að þörf sé á skjótum og víðtækum breytingum í orkumálum, landnýtingu, iðnaði, samgöngum og skipulagi borga í heiminum til að afstýra loftslagsbreytingum sem geti haft mjög alvarlegar afleiðingar fyrir mannkynið. Minnka losun koltvísýrings af mannavöldum um 45% fyrir árið 2030 frá því sem hún var árið 2010. 

 

Gert er ráð fyrir því að 85% af orkunni, sem notuð er í heiminum, komi frá endurnýjanlegum orkugjöfum ekki síðar en árið 2050 og notkun kola verði næstum þá orðin nær engin. 

 

Enn fremur er talið að nota þurfi alls sjö milljónir ferkílómetra af landi (svæði sem er heldur minna en Ástralía) til að framleiða lífrænt eldsneyti. Það er þá væntanlega jurtaolía og etanól til notkunar á dísilbíla sem um leið er gert ráð fyrir að verði meira og minna bannaðir. Einhverjir kunna að spyrja hvort í því felist ekki töluverð þversögn. 

 

Ástralir æfir

 

Það er kaldhæðnislegt að talað sé um að taka þurfi land á stærð við Ástralíu undir framleiðslu á lífdísil. Enda brugðust Ástralir ókvæða við skýrslunni, en þeir eru einmitt stórframleiðendur á kolum og standa kol fyrir 60% af þeirra raforkuframleiðslu. 

 

Neita áströlsk yfirvöld algjörlega að gefa kolavinnslu og notkun upp á bátinn eins og IPCC gerir ráð fyrir og telja þessi áform algjörlega óraunhæf. Michael McCormack, varaforsætisráðherra Ástralíu, segir að stefnu stjórnvalda í notkun á kolum verði ekki breytt. Bent er á að fjölmörg þróunarríki reiði sig á kol frá Ástralíu og vandséð hvar þau eigi að fá nægilega ódýra orku í staðinn. 

 

Landsvirkjun neitar að upplýsa um tekjur af hreinleikavottorðum

 

Menn hafa farið ýmsar leiðir í viðleitni til að draga úr losun gróðurhúsa­lofttegunda. Snjallir  fjármálamenn hafa jafnvel fundið þarna leiðir til að búa til nýjar matarholur til að braska með. Ein þeirra eru huglæg viðskipti með hreinleika orkunnar eins og sölu upprunavottorða. Þar er búið að koma á kerfi í kringum sölu á hreinni ímynd. Þetta dregur samt alls ekkert úr mengun en slíkir hreinleikastimplar geta hins vegar stuðlað að því að fyrirtæki fái frið til að halda áfram að menga andrúmsloftið. 

 

Bændablaðið sendi Landsvirkjun margítrekaðar fyrirspurnir um sölu hreinleikavottorða eftir birtingu forsíðufréttar 23. ágúst síðastliðinn um sölu íslenskra orkufyrirtækja á „hreinleikavottorðum“ til erlendra orku- og iðnfyrirtækja. Svar barst loks þann 18. september og þar segir m.a.:

 

„Landsvirkjun hefur ekki gefið upp sundurliðaðar tekjur af sölu til einstakra viðskiptavina eða eftir tegund viðskiptavinahópa í ársreikningum, en hægt er að áætla útflutningsverðmæti fyrir Ísland í heild með því að skoða viðskipti orkufyrirtækjanna samanlagt.

 

Verð á markaði fyrir uppruna­ábyrgðir fer eftir samningum: tegund vinnslunnar, stærð virkjunar, aldri virkjunar og gæðavottunar sem virkjun hefur fengið. Verð á mörkuðum er síbreytilegt en hefur á síðustu árum verið frá 0,3 EUR til 2 EUR fyrir hverja MWst.“

 

Landsvirkjun vísar einnig til þess að Noregur flytji út miklu meira af hreinleikavottorðum en Ísland hefur gert, eins og það sé einhver afsökun. Það er hins vegar ekki tekið fram að hlutfall Norðmanna í sölu hreinleikavottorða af heildar­orkuframleiðslu er mun lægra en þekkist á Íslandi. Virðist hlutfallið vera hæst samkvæmt tölum AIB samtakanna, á Íslandi, í Hollandi og í Danmörku. 

 

Fáum í raun smáaura fyrir að menga 87% af okkar raforku 

 

Þótt Landsvirkjun gefi ekki upp hvað fyrirtækið fær fyrir sölu upprunavottorða, þá er hægt að áætla heildarsöluna á Íslandi með meðaltalsreikningi samkvæmt þeirra eigin tölum. Á árinu 2017 voru framleiddar 19.237 gígawattstundir (GWst) af raforku á Íslandi með vatnsafli, jarðhita og vindorku. Það jafngildir 19.237.000 megawattstundum (MWst). Meðaltalsverð fyrir hverja MWst samkvæmt tölum Landsvirkjunar gæti verið 1,15 evrur. Það þýddi að fyrir alla orkuna ætti þá að fást 22.122.550 evrur fyrir sölu hreinleikavottorða. 

 

Landsvirkjun selur þó 80% af sinni orku til stóriðju sem ekki er í þessu vottunarkerfi. Ef miðað er við að 80% af heildarorkuframleiðslunni fari líka til stóriðju, þá sætu eftir 4.424.510 evrur fyrir þau 20% sem eftir eru. 

 

Aðeins146 milljónir fyrir þátttöku í samevrópskum blekkingarleik?

 

Þar sem Landsvirkjun segir að 15% af sinni orku fari til fyrirtækja og heimila á Íslandi sem væntanlega eru enn ekki látin greiða fyrir hreinleikavottorð og ef það hlutfall yrði til einföldunar yfirfært á allan orkugeirann, þá standa eftir 5% eða rúmar 1.106.127 evrur fyrir sölu hreinleikavottorða. Það gerir á miðgengi Seðlabanka 16/10. 2018  rúmar 148 milljónir króna. 

 

Þátttakan í þessu samevrópska upprunaábyrgðakerfinu kostar Íslendinga það að þurfa opinberlega að vera með í bókhaldi sínu 87% af allri sinni raforkuframleiðslu 2017 skilgreinda sem skítuga orku. Orku sem framleidd er með kolum, olíu, gasi og kjarnorku. Fyrir þessa fórn eru menn einungis að fá samkvæmt meðalverði á markaði um 148 milljónir króna. Það hlýtur að vekja spurningar um hvort þátttakan í þessum blekkingarleik sé virkilega þess virði. 

 

Hrópandi þversagnir

 

Þá segir einnig í svari Lands­virkjunar til Bændablaðsins að öll sala Landsvirkjunar inn á heildsölumarkað sé vottuð sem endurnýjanleg með samevrópska upprunaábyrgðakerfinu fyrir árin 2016 og 2017. Þetta samstarf við sölufyrirtæki rafmagns var tilkynnt í maí 2017. Samt segir í gögnum Orkustofnunar að einungis 13% orkuframleiðslunnar eigi uppruna sinn í endurnýjanlegum orkugjöfum. Þetta virðist vart benda til annars en að samevrópska upprunaábyrgðakerfið sé hreinlega búið til sem peningamaskína í blekkingarskyni. Í rökum Landsvirkjunar um þetta atriði segir: 

 

„Upprunaábyrgðir eru sjálfstæð söluvara, óháð afhendingu á raforkunni sjálfri. Tilgangur upprunaábyrgðakerfisins er að auka framleiðslu endurnýjanlegrar orku í Evrópu með því að gera raforkukaupendum kost á að styðja sérstaklega við endurnýjanlega framleiðslu. Það skapar aukinn fjárhagslegan hvata til slíkrar framleiðslu.“

 

Erfitt er að sjá hvernig kaup kolaorkuvera í Evrópu á upprunaábyrgðum frá Íslandi til að segjast selja hreina orku, styður þessa skýringu. Hins vegar er augljóslega auðvelt að nota kaup á hreinleikavottorðum til að búa til falleg rök til að hækka orkuverð þó orkan sé áfram framleidd með kolum. Enda segir Landsvirkjun beinlínis að slík vottun geti opnað markaðstækifæri fyrir fyrirtæki í alþjóðlegri markaðssetningu.

 

Viðskiptakerfið njörvað við innleiðingu upprunavottorða

 

Greinilega er búið að tryggja þetta viðskiptakerfi í bak og fyrir og samkvæmt svari Landsvirkjunar er eingöngu hægt að segjast nota 100% endurnýjanlega orku með því að flagga upprunaábyrgðum. Þannig er verið að festa það í sessi að orkukaupendur eins og garðyrkjan verði að hafa upprunavottorð til að geta sagst framleiða sitt grænmeti með hreinni orku. Um þetta segir í svari Landsvirkjunar:

 

„Ef ekki er stuðst við uppruna­ábyrgðir er raforkukaupanda eingöngu heimilt að vísa til meðalsamsetningar orkugjafa í Evrópu sem er að stærstum hluta jarðefnaeldsneyti og kjarnorka. Þetta endurspeglast í tölum Orkustofnunar.“ 

 

Með öðrum orðum, garðyrkjustöð eða önnur matvælaframleiðsla sem ekki hefur upprunavottorð frá orkufyrirtækjunum getur ekki sagt annað en að orkan sem það notar sé haugskítug. Þannig hafi raforkan sem notuð var í fyrra verið 87% skítug og að 58% hluta framleidd með jarðefnaeldsneyti og 29% hluta með kjarnorku. 

 

Ímyndarlega mikilvægt

 

Einungis um 15% af raforkusölu Landsvirkjunar eru til heildsölunnar sem selur áfram til endanotenda (fyrirtækja og heimila). Landsvirkjun segir að slík vottun „auðveldi fyrirtækjum á Íslandi að uppfylla skilyrði fjölda alþjóðlegra umhverfismerkja og getur slík vottun opnað markaðstækifæri fyrir fyrirtæki í alþjóðlegri markaðssetningu á vörum og þjónustu.“ – Skrítið, – þetta gátu fyrirtækin sjálf sem kaupa orkuna kinnroðalaust fullyrt með góðri samvisku á Íslandi og staðið við það, áður en viðskiptakerfi upprunaábyrgðanna var fundið upp.

 

Væntanlega hljóta menn að spyrja um leið hvort upprunavottorðin séu í raun ókeypis eða muni í framtíðinni verða falin inni í hærra orkuverði eða skilgreind sérstaklega á orkureikningum. 

 

Neyðast til að láta upprunavottorð fylgja orkunni á Íslandi

 

Landsvirkjun segist frá árinu 2016 hafa látið upprunaábyrgðir fylgja með allri raforku í heildsölu. 

 

„Öll sala Landsvirkjunar inn á heildsölumarkað [15%] er vottuð sem endurnýjanleg með samevrópska uppruna­ábyrgðakerfinu fyrir árin 2016 og 2017. Þetta samstarf við sölufyrirtæki rafmagns var tilkynnt í maí 2017,“ segir Landsvirkjun.

 

Það  þýðir að öll raforka sem keypt er í heildsölu af Landsvirkjun er vottuð að komi frá endurnýjanlegum orkugjöfum. Ekkert kemur hins vegar fram um hvort þetta hafi breytt raforkuverðinu til hækkunar nú þegar, eða muni gera það í framtíðinni. 

 

Rétt er að benda á að uppruna­ábyrgðir voru ekki látnar fylgja til íslenskra orkukaupenda fyrr en eftir uppnám sem varð í kjölfar þess að  Bændablaðið birti fyrst fréttir um þessi mál sumarið 2015. Þar lýsti þáverandi formaður Sambands  garðyrkjubænda því þegar stilla átti garðyrkjubændum upp við vegg og neyða þá til að kaupa upprunavottorð fyrir ákveðna upphæð á kílóvattstund til að geta sagst nota hreina orku. 

 

Stórnotendur ekki inni í myndinni

 

Álver og önnur stóriðjuver á Íslandi hafa ekki óskað þess að vera inni  í samevrópska upprunaábyrgðakerfinu.

 

„Stórnotendur, sem kaupa um og yfir 80% af rafmagnsvinnslu Landsvirkjunar, hafa ekki óskað eftir slíku samstarfi, en við höfum lýst okkur reiðubúin til þess,“ segir í svari Landsvirkjunar til Bændablaðsins.   

 

Þrátt fyrir þessa yfirlýsingu hafa öll álverin á Íslandi flaggað því óspart að sú „hreina“ orka sem þau nota dragi úr loftmengun sem annars yrði ef álið væri framleitt með raforku frá kola-, olíu- eða gasorkuverum. Velta má fyrir sér hvort næsta skref Landsvirkjunar verði þá ekki að senda álverunum reikning fyrir hreinleikavottorð sem þau hafa ekki viljað kaupa til þessa."  1 Landsvirkjun neitar að gefa upp tekjur af sölu upprunavottorða á raforku

•  2 Þetta er augljóslega afar sérkennilegt segir umhverfis- og ækja blaðið (PDF)

• 
  
  

Í baráttuna saman

Öryrkjabandalag Íslands og Efling stéttarfélag hafa ákveðið að berjast saman fyrir bættum kjörum. Þetta er í fyrsta sinn í áratugi sem verkalýðshreyfingin og örorkulífeyrisþegar taka höndum saman í kjarabaráttu. (Lágmarkslaun verði að vera skattlaus | RÚV www.ruv.is/frett/lagmarkslaun-verdi-ad-vera-skattlaus)

  

Öryrkjabandalagið og Efling nú aftur saman í baráttunni

 

Öryrkjabandalagið og Efling héldu sameiginlegan fund í Gerðubergi í dag þar sem rætt var um skattbyrði og afkomu lálaunafólks á Íslandi. Samstaða og sameiginlegt átak þessara sterku félagasamtaka eru gleðileg tíðindi helgarinnar 

Nýir og öflugir talsmenn 

Þuríður Harpa Sigurðardóttir, formaður Öryrkjabandalags Íslands segir að verkalýðshreyfingin hafi ekki tekið örorkulífeyrisþega með í mjög mörg ár „og það er það sem er að gerast í dag.“

Sólveig Anna Jónsdóttir, formaður Eflingar-Stéttarfélag vonast til að hóparnir nái að samstilla kröfur sínar og málflutning.  „En svo er auðvitað  stóra löngunin og stóri viljinn stendur til þess að það verði hlustað á okkur af þeim sem hér fara með völd.“

Það verður að hlusta

Efling og Öryrkjabandalagið eiga samleið í kjarabaráttunni og gott að þeir sameina krafta sína á ný. Það verður hlustað á réttmæta kröfugerð þeirra

Áhyggjur af stjórnsýslu landbúnaðarráðherra

Stjórn Samtaka sunnlenskra sveitarfélaga leggur áherslu á mikilvægi landbúnaðar og matvælaframleiðslu í fjórðungnum og lýsir áhyggjum yfir áformum landbúnaðarráðherra að veikja stjórnsýslulega stöðu þessara greina innan ráðuneytisins:

Hornsteinar atvinnulífs og búsetu 

"Landbúnaður og matvælaframleiðsla er einn af hornsteinum atvinnulífs á Suðurlandi og hefur töluverð áhrif á búsetu í landshlutanum. Fjölmörg tækifæri má finna til vöruþróunar og atvinnusköpunar á þeim vettvangi og því nauðsynlegt að styrkja stjórnsýslu matvæla og landbúnaðar og búa svo um að samstarf atvinnulífs og stjórnvalda greiði fyrir framþróun og velferð um land allt". http://www.sass.is/537-fundur-stjornar-sass/

Á stjórnarfundi SASS- Samtaka sunnlenskra sveitarfélaga 3. okt sl. var lýst þungum áhyggjum yfir stjórnsýslu landbúnaðarráðherra og áformum um að loka skrifstofu landbúnaðar- og matvæla og leggja hana undir svokallaða alþjóðaskrifstofu sem fer með samninga og reglugerðir í samskiptum við EES og ESB

Yfirlýsing SASS- Sambands sunnlenskra sveitarfélaga

"Áskorun stjórnar Sambands garðyrkjubænda:
Stjórn SASS tekur undir sjónarmið stjórnar Sambands garðyrkjubænda frá 28. september sl. og áréttar nauðsyn þess að staðinn sé vörður um stjórnsýslu íslensks landbúnaðar. Jafnframt að fallið verði frá þeim áformum að sameina skrifstofu matvæla og landbúnaðar undir skrifstofu alþjóðamála.
Landbúnaður og matvælaframleiðsla er einn af hornsteinum atvinnulífs á Suðurlandi og hefur töluverð áhrif á búsetu í landshlutanum. Fjölmörg tækifæri má finna til vöruþróunar og atvinnusköpunar á þeim vettvangi og því nauðsynlegt að styrkja stjórnsýslu matvæla og landbúnaðar og búa svo um að samstarf atvinnulífs og stjórnvalda greiði fyrir framþróun og velferð um land allt."

Sjálfstætt ráðuneyti

Landsmenn hafa þungar áhyggjur af því að landbúnaðarráðherra sé á alvarlegum villigötum með áherslur og stjórnsýslu landbúnaðar og matvæla í landinu. Það er eðlileg og réttmæt krafa  að stofnað verði sjálfstætt landbúnaðar og matvælaráðuneyti í takt við framtíðarmöguleika í þeim greinum .

Í fjölbreyttri og hollri matvælaframleiðslu og heilbrigðum búfjárkynjum bíða ómæld tækifæri fyrir þjóðina til sjávar og sveita.

 

Landbúnaðarráðherra með bogin hné

Sindri Sig­ur­geirs­son, formaður Bænda­sam­tak­anna, lýs­ir áhyggj­um sín­um vegna áforma ráðherra að loka einu skrif­stofu ráðuneyt­is­ins sem fór með mál­efni land­búnaðar og mat­væla.

Í for­ystu­grein síðasta Bænda­blaðs rek­ur Sindri stöðuga hnign­un ráðneyt­is­ins og stjórn­sýslu þessa mála­flokks síðan sjálf­stætt land­búnaðarráðuneyti var lagt niður og látið renna inn í svo kallað at­vinnu­vegaráðuneyti.

Metnaðarleysi og hringlandi

Formaður Bænda­sam­tak­anna hef­ur áhyggj­ur af al­gjöru metnaðarleysi ráðherra og stjórn­sýslu­leg­um hringlanda inn­an ráðuneyt­is­ins sem bitn­ar nú hart á at­vinnu­grein­inni.

Orðrétt seg­ir Sindri Sig­ur­geirs­son, formaður Bænda­sam­tak­anna, í nýj­asta Bænda­blaði:

„Lengi var það þannig að sér­stakt ráðuneyti fór með land­búnaðar­mál. Því var svo slegið sam­an í sjáv­ar­út­vegs- og land­búnaðarráðuneyti og svo aft­ur í at­vinnu­vega- og ný­sköp­un­ar­ráðuneyti, þó að því sé nú stýrt af tveim­ur ráðherr­um. Við þetta voru og eru marg­ir ósátt­ir í land­búnaðinum. Það var þó þannig að einni skrif­stofu í því ráðuneyti var ætlað að sinna mál­efn­um land­búnaðar og mat­væla. 

Nú í lok sept­em­ber bár­ust fregn­ir um að þess­ari einu skrif­stofu ætti að slá sam­an við aðra. Þetta hafði ekki verið kynnt með nein­um hætti og kom upp þegar ráðning nýs „öfl­ugs fyr­irliða á sviði mat­væla og land­búnaðar“ (eins og ráðuneytið aug­lýsti sjálft) átti að vera að ljúka. Ráðherra hef­ur ekki séð sér fært að kynna bænd­um rök sín fyr­ir þess­um breyt­ing­um. Hon­um þarf ekki að koma á óvart að þeim þyki þetta lýsa litl­um áhuga á að efla ís­lensk­an land­búnað nema að hann sýni fram á annað með af­ger­andi hætti.“

Ég tek heils­hug­ar und­ir með for­manni Bænda­sam­tak­anna að hér er mik­il hætta á ferðum – en ég varaði við af­leiðing­un­um að leggja land­búnaðarráðuneytið niður og barðist gegn því meðan ég var ráðherra. Ég sá fyr­ir að við tæki metnaðarleysi og aft­ur­för í allri stjórn­sýslu mat­væla­fram­leiðslu og land­búnaðar í land­inu.

Ég kynnt­ist því sem ráðherra hve sterk öfl það eru í sam­fé­lag­inu sem vilja veikja stöðu þess­ara greina. Þessi öfl beita öll­um brögðum til að lama inn­lenda fram­leiðslu og fá tæki­færi til að maka krók­inn á inn­flutn­ingi mat­væla sem við get­um sem best fram­leitt hér sjálf á holl­an og hag­kvæm­an hátt.

Setja þarf spelk­ur á ráðherr­ann svo hann bogni ekki

Mér finnst því dap­urt að sjá hné ráðherr­ans bogna fyr­ir þess­um öfl­um sem vilja land­búnaðinn feig­an. Ný­leg grein hans í Morg­un­blaðinu vís­ar til þess að hann ætli að leggj­ast flatur fyr­ir kröf­um Evr­ópu­sam­bands­ins um óheft­an inn­flutn­ing á hráu ófrosnu kjöti og veikja þar með ör­yggi og holl­ustu inn­lendr­ar fram­leiðslu. Land­búnaðar- og sjáv­ar­út­vegs­ráðherra Kristján Þór Júlí­us­son er vel að manni og get­ur verið staðfast­ur fái hann til þess góðan stuðning.

Nú þarf að hlaupa til og setja á ráðherr­ann spelk­ur og snúa und­an­haldi í vörn og sókn fyr­ir ís­lensk­an land­búnað og mat­væla­vinnslu í land­inu. Formaður Bænda­sam­tak­anna slær tón­inn í Bænda­blaðinu.

Höf­und­ur er fyrr­ver­andi land­búnaðar- og sjáv­ar­út­vegs­ráðherra.

(Morgunblaðið 10.10.18, bls. 19)

Fullveldið bjargaði okkur í "hruninu"

Fullveldið gaf okkur réttinn til að setja neyðarlögin og taka eigin ákvarðanir fyrst á fremst á forsendum okkar sjálfra.  Veikleikar EES samningsins voru það  sem fjármálastofnanir og einstaklingar nýttu sér leiddu til falls bankanna hér.

Fyrstu mánuðirnar eftir fall bankanna voru mjög erfiðir vegna hermdaraðgerða og lokana nágranna ríkja okkar á öll gjaldeyrisviðskifti við landið.

Slíkar hefndar aðgerðir  "Vinaþjóða" eiga sér ekki hliðstæðu á friðartímum og hefði átt að vera okkur lexía í að velja vini, sem ekki hefur orðið. 

Færeyingar sérstaklega en einnig Rússar, Pólverjar  og Kína gengu fram fyrir skjöldu til að koma þessum gjaldeyrisviðskiftum í gang. Verður Færeyingum seint  fullþakkað einlæg vinátta þeirra.

 Sjálfstæðið og sterkt atvinnulíf

Hitt er svo staðreynd að það var sjálfstæði þjóðarinnar,  nátturauðlindir landsins og grunnatvinnuvegir þjóðarinnar, sjávarútvegur og landbúnaður sem voru hinar sterku stoðir  sem stóðu álagið og reistu landið við á ný. 

Fiskurinn jókst í sjónum, verð hækkuðu á erlendum mörkuðum -  bara makrílveiðarnar einar sér gáfu um 30 milljarða nýjar árlegar tekjur inn í landið.

Ferðaþjónustan jókst um nokkur tugi- jafnvel hundruð þúsund manns á ári með tilheyrandi gjaldeyristekjum.  Framleiðsla innlendra  landbúnarvara og matvælaiðnaður stóð styrkum fótum enda  lokaðist að mestu á innflutning vara sem við gátum framleitt hér. Gjaldeyrir var takmarkaður til að verja að óþörfu.

Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn spáði 20- til 25% atvinnuleysi sem aldrei kom,  einmitt vegna sterkra innviða í atvinnuvegum landsmanna.

Vissulega var staða margra atvinnulega erfið og ýmsir sáu því miður þann eina kost að flytja úr landi 

ESB umsókn  - Líkið í lestinni

 Umsókn um aðild að Evrópusambandinu var hinsvegar líkið í lestinni við endurreisn efnahagskerfisins og furðulegt að enn skuli vera til flokkar og einstaklingar sem vilja framselja sjálfsákvörðunarréttinn til ESB.  Til dæmis er nú  3. orkupakki ESB og innflutningur á hráu ófrosnu kjöti til umfjöllunar í þinginu. Og þar eru enn margir sem ekkert hafa lært og ganga með bogin hné í þeim málum.

Unga fólkið tapaði mestu

Það er hinsvegar dapurt að sá hópur fólks sem tapaði mestu í hruni bankanna var almenningur, fátækt fólk, ungt fólk sem var að koma sér upp húsnæði, bar þungar námsskuldir sem enn hafa ekki verið leiðréttar. Einnig  voru tekjur aldraðra og  öryrkja skertar til að "bjarga" efnahag landsins en  þessir hópar hafa ekki fengið það bætt.

Nú þegar menn berja sér á brjóst á 10 ára afmæli hrunsins fær það fólk sem missti mest ekki talsmann eða rödd í umræðunni. Tap þeirra mörgu og þjáningar liggja enn óbættar  hjá garði 

Samþjöppun eigna á æ færri hendur

 Þeir sem hinsvegar leiddu þjóðina út í þessa ógæfu  og  eru sagðir hafa tapað öllu sínu  standa áfram uppi sem helstu auðmenn þjóðarinnar og eignir samfélagsins safnast á æ færri hendur. Margir einmitt nýttu sér aðstöðumun í hruninu til að bjarga sínu og sölsa undir sig eignir annarra og samfélagsins. 

 Jöfnuð og réttlæti

Og það þarf raunverulegt átak og sterkan pólitískan vilja til að leiðrétta misskiptinguna og óréttlætið sem samfélagið og margir einstaklingar mega enn búa við. Meðan það er ógert ríkir vantraust og órói og þá verður þjóðfélagið ekki sátt.

 

Hvert stefnir í landbúnaði og innlendri matvælaframleiðslu ?

Skrifstofa  matvæla- og landbúnaðar verður lögð niður og verkefnin færð undir svo kallað alþjóðasvið Atvinnuvegaráðuneytisins segir í yfirlýsingu frá ráðuneytinu.

Með þessari ákvörðun er verið að þurrka út úr stjórnsýslunni síðustu leifar þess sem minna á atvinnuveginn landbúnað og matvælavinnslu í landinu.

Réttara hefði verið að stofna að nýju sjálfstætt Landbúnaðar, Sjávarútvegs- og Matvæla ráðuneyti og hefja þessar greinar aftur til vegs eins og verðskuldað er og aðrar þjóðir gera.

ESB- deild ráðuneytisins efld

Það er táknrænt að þau verkefni sem ráðuneytið telur að tengist þessum greinum verða færð undir alþjóðasvið ráðuneytisins  sem hefur fyrst fremst haft með samninga við ESB og EES að gera. Sú skrifstofa gengur gjarnan undir gælunafninu "ESB- eða "Brüssel"- deildin".

Uppgjöf landbúnaðarráðherra

Ráðherra lýsir í dag í grein í Morgunblaðinu algjörri uppgjöf fyrir Evrópusambandinu með óheftan innflutning á hráu ófrosnu kjöti 

Meðan aðrar þjóðir keppast við að efla og styrkja eigin landbúnað, matvælaframleiðslu og fæðuöryggi gera stjórnvöld hér á landi þveröfugt.

Þessi vanhugsuðu áform sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra hafa vakið hörð viðbrögð enda stríða þau þvert gegn öllum íslenskum hagsmunum og  megináherslum í samstarfsyfirlýsingu ríkisstjórnar Katrínar Jakopsdóttur : 

Nú þarf að spyrna við fótum af alvöru

Stjórn Sambands Garðyrkjubænda hefur þegar sent áskorun til ráðherra og ríkisstjórnarinnar:

 Á S K O R U N  Sambands Garðyrkjubænda 27. sept.sl.

" Stjórn Sambands garðyrkjubænda skorar hér með á alla þingmenn, ráðherra, sveitarstjórnarmenn og landsmenn alla að standa vörð um stjórnsýslu íslensks landbúnaðar.   Falla þarf þegar í stað frá þeim áformum að sameina skrifstofu matvæla og landbúnaðar undir skrifstofu alþjóðamála.

Margvísleg verkefni bíða nú úrlausnar á sviði landbúnaðar, s.s. endurskoðun búvörusamninga, endurskoðun ýmissra reglugerða og laga er lúta að starfsumhverfi greinarinnar.  Auk þess bíða sífellt ný verkefni og áskoranir er varða landbúnað til framtíðar s.s. á sviði umhverfis- og loftslagsmála, menntunar og rannsókna, vöru- og tækniþróunar og byggða- og búsetuþróunar.

Í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar segir eftirfarandi um landbúnað":
,,Ísland á að vera leiðandi í framleiðslu á heilnæmum landbúnaðarafurðum. Lögð verður áhersla á nýsköpun og vöruþróun til að stuðla að byggðafestu, auka verðmætasköpun og nýta tækifæri sem byggjast á áhuga á matarmenningu með sjálfbærni og gæði að leiðarljósi. 
Meginmarkmiðið er að landbúnaður á Íslandi sé sjálfbær og vernd búfjárstofna sé tryggð. Eitt af fyrstu verkefnum ríkisstjórnarinnar verður að bregðast við vanda sauðfjárbænda til skemmri og lengri tíma. Samhliða nýrri kynslóð landbúnaðarsamninga verða innleiddir sérstakir aðlögunarsamningar um nýja starfsemi til sveita. Með þeim verður rudd braut fyrir bændur til að byggja upp nýjar búgreinar eða hasla sér völl á öðrum sviðum. Slíkir aðlögunarsamningar til búháttabreytinga verða tímabundnir og háðir skilyrðum um byggðafestu, verðmætasköpun og búsetu viðkomandi jarðar og geta stuðlað að nýsköpun, náttúruvernd og nýjum áherslum í rannsóknum og menntun. Forsenda þess að landbúnaður geti nýtt tækifæri framtíðarinnar er jafnvægi í framleiðslu, skilvirkt eftirlit og nýsköpun. Ríkisstjórnin ætlar að tryggja betur rétt neytenda til upplýsinga um uppruna, framleiðsluhætti, lyfjanotkun og umhverfisáhrif. Ríkisstjórnin mun ráðast í aðgerðir til að þróa lífhagkerfið enn frekar, grænar lausnir og aðferðir til að draga úr umhverfisáhrifum matvælaframleiðslu með hvötum og stuðningi sem miði meðal annars að kolefnisjöfnun greinarinnar. Efla þarf sérstaklega lífrænan landbúnað.“

Heimild:  https://www.stjornarradid.is/lisalib/getfile.aspx?itemid=a5aa63d9-d5b4-11e7-9422-005056bc530c

"Þeim markmiðum sem þarna er lýst verður tæplega náð fram með því að gera málefni matvæla og landbúnaðar að hliðarverkefni annarar skrifstofu.
Nauðsynlegt er styrkja enn frekar þekkingu og stjórnsýslulega umgjörð sem landbúnaði er búin í Atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytinu og mikilvægt er að ganga til þess verks án frekari tafa.
Landbúnaður og matvælaframleiðsla er víða hornsteinn atvinnulífs og búsetu í byggðum landsins.  Fjölmörg tækifæri má finna til vöruþróunar og atvinnusköpunar á þeim vettvangi.
Nú er lag að blása til sóknar, styrkja stjórnsýslu matvæla og landbúnaðar og búa svo um að samstarf atvinnulífs og stjórnvalda greiði fyrir framþróun og velferð um land allt".

Spyrna þarf við fótum og sækja fram í innlendri matvælaframleiðslu

Hér með er tekið heilshugar undir þessa skorinorðu yfirlýsingu og hvatningu Félags Garðyrkjubænda